Pałac Górków w Krakowie

Pałac Górków usytuowany jest na rogu ulic Kanoniczej i Podzamcze, u stóp wzgórza wawelskiego. Jest to teren najstarszej dzielnicy Krakowa, Okołu, której układ urbanistyczny został wytyczony w XIII w.

Pierwsze, drewniane zabudowania istniały tutaj już w połowie XIV w., a ok. 1400 r. był to już gotycki dom murowany Klemensa z Moskarzewa. Należący od 1407 r. do Kurozwęckich, został przez nich przekształcony w gotycko-renesansowy pałac. W trakcie kolejnej przebudowy, przeprowadzonej już przez Górków (2. poł. XVI w.), stał się on manierystyczną rezydencją z krużgankami wokół dziedzińca. Od 1591 r. pałac należał do krakowskiej kapituły katedralnej. Kolejne zmiany wystroju budynku miały miejsce w XVIII w., kiedy zyskał on charakter barokowo-klasycystyczny.

Pałac zniszczony w czasie walk konfederacji barskiej (1768-1772), odbudowany został przez biskupa Józefa Olechowskiego (zamurowanie krużganków, wykonanie nowych polichromii). W 1806 r. przejęły go władze austriackie. Wówczas zmieniono układ wnętrz i ich wystrój, a pod koniec XIX w. zbudowano oficynę wschodnią. Po 1945 r. pałac przekazano służbie zdrowia. W trakcie remontu trwającego od 1967 r. odkryto krużganki i zdemontowano belki stropowe. Ostatnie badania, prace remontowe i konserwatorskie zakończono w 2006 r. Pałac Górków od 2004 r. jest siedzibą Wojewódzkiego Urzędu Ochrony Zabytków oraz Oddziału Ochrony Zabytków Urzędu Miasta Krakowa.

Wejście do pałacu prowadzi od ulicy Kanoniczej, przez kamienny portal z początku XVIII w., do sieni wjazdowej. Stąd można dostać się na dziedziniec z krużgankami lub schodami na piętro. W sieni oraz na korytarzach piętra zostały wyeksponowane belki pochodzące z pałacu, z fragmentami barwnych polichromii.

W salach na piętrze, znajdujących się w narożniku południowo-zachodnim zachowały się na ścianach XVIII- i XIX-wieczne polichromie. W sali narad widoczne są malowidła o charakterze architektonicznym: proste, ramowe podziały ścian, a poniżej boniowanie. W supraporcie (miejsce nad drzwiami) zachował się monochromatyczny pejzaż. W gabinecie podziwiać można polichromie z końca XVIII w., z ornamentami roślinnymi. Pokrywała je warstwa XIX-wiecznych malowideł z przedstawieniami pejzażowymi, które zdjęto i przeniesiono do sąsiedniej sali (sekretariatu).

W pomieszczeniu w skrzydle północnym pełniącym rolę czytelni archiwum, zachowany jest XVII-wieczny drewniany strop belkowy. W XVIII stuleciu powstała pokrywająca go polichromia: wić roślinna i malowidła naśladujące fakturę marmuru oraz herb kapituły krakowskiej.

Tekst: B. Sanocka (2008)