Kościół św. Marcina w Krakowie

Kościół św. Marcina przy ul. Grodzkiej należy do parafii ewangelickiej. W miejscu, gdzie obecnie znajduje się barokowa świątynia już w XII lub XIII w. istniał romański kościół. Kiedy w 1612 r. Konstancja Bużeńska, zamożna wdowa po staroście dobczyckim i brzeźnickim, sprowadziła z Niderlandów do Krakowa karmelitanki bose, zamieszkały one obok kościoła św. Marcina.

Po kilku latach kościół ten został im przekazany. W 1634 r. rozebrano romańską budowlę i w latach 1637-1640 na jej miejscu wzniesiono, istniejący do dzisiaj, wczesnobarokowy kościół. Powstał on według projektu Giovanniego Battisty Trevano, nadwornego architekta króla Zygmunta III Wazy. Jego konsekracji dokonał biskup krakowski Piotr Gembicki w 1644 r.

W czasie potopu szwedzkiego kościół zamieniono na zbór protestancki. W 1686 r. wróciły do niego karmelitanki, wtedy też został ponownie konsekrowany. Stulecie później, na polecenie władz kościelnych, zlikwidowano klasztor na ul. Grodzkiej, a zakonnice przeniosły się do klasztoru na Wesołej (dziś ul. Kopernika). Kościół wystawiono na sprzedaż, jednak przez prawie trzydzieści lat pozostał zamknięty. Dopiero w 1816 r. władze Krakowa przekazały kościół ewangelikom jako rekompensatę za krzywdy wyrządzone w przeszłości. Od tego czasu służy on nieprzerwanie krakowskiej wspólnocie ewangelickiej.

Barokowy kościół św. Marcina usytuowany jest w pierzei ulicy, dlatego widoczna jest tylko jego fasada, jej kompozycja nawiązuje do formy pobliskiego kościoła św. św. Piotra i Pawła. Fasada zachodnia jest dwukondygnacyjna, zwieńczona trójkątnym szczytem z krzyżem i wazonami na narożnikach. W dolnej kondygnacji, dzielonej pilastrami, mieszczą się trzy portale i półkoliste nisze w architektonicznej obudowie. W kondygnacji górnej, na osi, znajduje się okno w ozdobnym obramieniu, a boki zamykają wolutowe spływy. Kościół jest jednonawowy, nakryty sklepieniem kolebkowym z lunetami, ozdobionym sztukateriami w formie geometrycznych figur. Całe wnętrze utrzymane jest w kolorze białym, z ciemniejszym, jednolitym wyposażeniem. Ściany boczne są podzielone zdwojonymi pilastrami o ozdobnych kapitelach z wolutami i główkami aniołów. Pomiędzy pilastrami mieszczą się płytkie wnęki zamknięte półkoliście. Tuż pod sklepieniem obiega wnętrze bogato profilowany i mocno wysunięty gzyms, zdobiony ornamentami – kostkowym i astragalem.

Architektoniczny ołtarz o cechach klasycystycznych, pochodzący z 1870 r. jest malowany w odcieniach szarości, z marmoryzacją i złoconymi detalami. Znajduje się w nim obraz ukazujący Chrystusa uciszającego morską burzę, autorstwa Henryka Siemiradzkiego (1882). Na bokach ołtarza i na zwieńczeniu ustawione są na postumentach złocone rzeźby Ewangelistów. Ponad ołtarzem, na tle witrażowego okna, umieszczony jest drewniany gotycki krucyfiks z ok. 1380 r. Witraż wykonany został według projektu Adama Ciompy. Innym ważnym elementem wyposażenia kościoła jest ambona, która znajduje się przy filarze oddzielającym prezbiterium od nawy po stronie północnej. Pod chórem, o formie i kolorystyce nawiązującej do ołtarza, wmurowana jest w ścianę kamienna płyta poświęcona pamięci Mikołaja Reja.

Tekst: B. Sanocka (2010)

The church of St. Margaret in Dębno, near Tarnów : IX Małopolska Cultural Heritage Days 26 – 27 May 2007

Autor : tekst : Barbara Sanocka, tłum.: Joanna Rumińska, Bartłomiej Pietrzyk
Wydawnictwo : Kraków : Małopolski Instytut Kultury w Krakowie, oprac. graficzne Marcin Klag; DTP : Agata Dębicka, – 4, il.
Miejsce wydania : Kraków, 2007

Dębno : Szlakiem dębińskiej architektury, śladami Świętych, szlakiem przodków – (Pierścień św. Kingi)
Autor : opracowanie trasy Julita Kwaśniak, projekt graficzny Rafał Sosin
Wydawnictwo : Kraków : Małopolski Instytut Kultury, składanka towarzysząca projektowi „Pierścień Świętej Kingi” : organizator MIK, partnerzy : Muzeum Okręgowe w Tarnowie – Oddział Zamek w Dębnie, Urząd Gminy Dębno, Drużyna Rycerska Jakuba Odrowąża
Miejsce wydania : Kraków, 2008

Dębno – niezwykła wieś : W 735 rocznicę istnienia (1274 – 2009)
Autor : Lidia Luchter – Krupińska
Wydawnictwo : Dębno : Urząd Gminy Dębno, – 47 s. : il. kolor. ; 16×23 cm., bibliografia s. 44.
Miejsce wydania : Dębno, 2009

Dębno 1923 r. : artystyczny przystanek młodych malarzy krakowskich na drodze do sławy
Autor : Lidia Luchter – Krupińska
Wydawnictwo : Brzesko : Starostwo Powiatu Brzeskiego : Urząd Gminy w Dębnie : Muzeum Okręgowe w Tarnowie, – 84 s. : il. (w tym kolor.) ; 21 cm
Miejsce wydania : Brzesko, 2008

Powiat Brzeski
Autor : oprac. Mirosław Kowalski
Wydawnictwo : skład, łamanie i druk : Drukarnia Milenium w Dębicy, zdjęcia : Mirosław Kowalski oraz z Archiwum Starostwa Powiatowego w Brzesku i samorządów gminnych powiatu brzeskiego, ryciny Andrzej B. Krupiński, wprowadzenie : Starosta brzeski, burmistrzowie i wójtowie powiatu brzeskiego, reklama i promocja : Bogumiła Stroińska, Anna Struzik, [Folder Brzeski], streszcz. w jęz. angielskim – 34, il., 29 cm
Miejsce wydania : Dębica, [2007]

: Akwarele Andrzeja B. Krupińskiego
Autor : rysunki i teksty dr Andrzej Krupiński
Wydawnictwo : Wola Dębińska : Urząd Gminy Dębno, wydanie pierwsze, opracowanie i redakcja wydania : GAMAR s.c. A. Pulit, G. Pulit, tekst : – 36 s., 29 k. luzem : akwarele, 29 cm, copyright by Urząd Gminy Dębno,
Miejsce wydania : Dębno, 2008

Brzesko i okolice. Przewodnik turystyczny
Autor: tekst i zdjęcia Paweł Bielak
Wydawnictwo: Wydawnictwo Progress. projekt Maciej Własnowolski, skład: Anita Własnowolska – Bielak, druk: drukarnia Skleniarz: Kraków, publikacja została wydana pod patronatem Starostwa Brzeskiego oraz Wójta Gminy Borzęcin, 204 s. [4 nlb], il. kolor.: zdj.
Miejsce wydania: Kraków, 2011

Krajobraz kulturowy Polski : Województwo Małopolskie
Red.: Janusz Bogdanowski
Wydawnictwo : Stowarzyszenie „Kultura i Natura” im. Jana Gwalberta Pawlikowskiego, Wydawnictwo VADEMECUM, druk: Drukarnia Skleniarz, 240 s., [8] s. tabl., [1] k. mapa luz. : il. ; 23 cm. – (Biblioteka Stowarzyszenia „Kultura i Natura” ; t. 1)
Miejsce wydania : Kraków, Warszawa, 2001

Dębno. Przewodnik
Autor: Lidia Luchter-Krupińska
Wydawnictwo: Muzeum Okręgowe w Tarnowie
Miejsce wydania: Tarnów, 2006

Budowle sakralne Dębna
Autor: Lidia Luchter-Krupińska
Wydawnictwo: Muzeum Okręgowe w Tarnowie
Miejsce wydania: Brzesko, 2004

Kalendarium wsi Dębno: wydawnictwo upamiętniające obchody 670-lecia wsi Dębno oraz 630 rocznicę przeniesienia jej na prawo niemieckie: 1317-1987
Autor: Lidia Luchter-Krupińska
Wydawnictwo: Muzeum Okręgowe w Tarnowie, Oficyna Tarnowska
Miejsce wydania: Tarnów, 1987

Architektura gotycka w Polsce
Red.: Teresa Mroczko, Marian Arszyński
Wydawnictwo: Instytut Sztuki PAN
Miejsce wydania: Warszawa, 1995

Zabytki na trasach turystycznych województwa krakowskiego
Red. : Janusz Smólski
Wydawnictwo : Krajowa Agencja Wydawnicza RSW „Prasa – Książka – Ruch”, [120] s., [1] k. tabl. złoż : fot., il., mapa ; 30 cm
Miejsce wydania : Kraków, 1975

Atlas zabytków architektury w Polsce
Autor: Jerzy Zygmunt Łoziński, Adam Miłobędzki
Wydawnictwo: „Polonia”
Miejsce wydania: Warszawa, 1967

Malarstwo tablicowe w Małopolsce
Autor: Jerzy Gadomski
Publikowany: Malarstwo gotyckie w Polsce. Synteza, T. II, cz. 3 Dziejów Sztuki Polskiej, red. Adam S. Labuda, Krystyna Secomska, wyd. Instytut Sztuki Polskiej Akademii Nauk, Wydawnictwo DiG, Warszawa, 2004, s. 251-305

Katalog zabytków sztuki w Polsce : T. 1: Województwo Krakowskie, [1] Tekst, [2] Ilustracje
Red. : Jerzy Szablowski
Wydawnictwo : Państwowy Instytut Sztuki. Dział Inwentaryzacji Zabytków
Miejsce wydania : Warszawa, 1953

Sztuka w Polsce Piastów i Jagiellonów. Zarys dziejów
Autor: Tadeusz Chrzanowski
Wydawnictwo: Wydawnictwo Naukowe PWN
Miejsce wydania: Warszawa, 1993

Dane teleadresowe:

gmina: Kraków

powiat: Kraków

Obiekty w pobliżu:

(najedź kursorem myszy na zdjęcie, aby uaktywnić strzałki nawigacyjne)

KOŚCIÓŁ ŚW. MARCINA W KRAKOWIE (przewodnik) from Małopolski Instytut Kultury