WSZYSTKIE ZABYTKI ALFABETYCZNIE:
A
Akademia Sztuk Pięknych w Krakowie: dawne Muzeum Techniczno-Przemysłowe
W 1868 roku powstało pierwsze w historii krakowskie muzeum, Miejskie Muzeum Techniczno-Przemysłowe, którego zaczątkiem była bogata kolekcja eksponatów zakupionych w Anglii i Francji przez dr Adriana Baranieckiego. Prekursorską koncepcją Baranieckiego, pozostającego pod urokiem angielskich muzeów, było połączenie samej ekspozycji dzieł z równoczesnym utworzeniem warsztatów wytwórczych, w których zdobywaliby wiedzę i praktykę zarówno studenci kierunków plastycznych,
Akademia Sztuk Pięknych w Krakowie: gmach główny
W tym imponujących rozmiarów gmachu, niedawno odrestaurowanym, zaprojektowanym przez Macieja Moraczewskiego, wzniesionym w latach 1879–1880, mieści się najstarsza w Polsce wyższa uczelnia artystyczna, powstała w 1818 roku. Pierwotnie funkcjonowała jako Szkoła Rysunku, Rzeźby i Malarstwa, aby w 1873 roku przyjąć nazwę Szkoły Sztuk Pięknych. W tym samym roku jej dyrektorem został Jan Matejko, który znacząco
Architektura uzdrowiskowa – pałac Vauxhall, łazienki „Zofia” i park zdrojowy w Krzeszowicach
Pierwsze wzmianki o dziejach Krzeszowic pochodzą z 1286 r., kiedy to Fryczko, wójt z Bytomia, uzyskał przywilej na założenie w istniejącej już wsi sołectwa na prawie magdeburskim. Wieś należała do biskupów krakowskich, następnie do Jana Tęczyńskiego, a później przechodziła kolejno w ręce Opalińskich, Sieniawskich i Czartoryskich.
Architektura uzdrowiskowa Szczawnicy
Leżąca u stóp Pienin Szczawnica swój uzdrowiskowy charakter zawdzięcza przede wszystkim wodom, które stosuje się w lecznictwie. Szczawy, od których nazwę wzięła sama miejscowość, są jednym z rodzajów wód mineralnych. Proces ich powstawania trwa setki lat i polega na ciągłej filtracji wody deszczowej przez kolejne warstwy geologiczne ziemi – źródeł cennych minerałów. Ich stopień zmineralizowania
Archiwum Państwowe w Krakowie
Archiwum, noszące obecnie nazwę Archiwum Państwowego w Krakowie, rozpoczęło działalność 2 września 1878 r. jako Krajowe Archiwum Aktów Grodzkich i Ziemskich w Krakowie. Po 1918 r. przyjęło nazwę Archiwum Ziemskie, a w 1936 r. Archiwum Państwowe.
B
Bazylika jezuicka pw. Najświętszego Serca Pana Jezusa w Krakowie
Jezuici (Towarzystwo Jezusowe) to zakon męski założony w 1540 r. w Rzymie przez św. Ignacego Loyolę. W Krakowie jezuici na przełomie XVI i XVII w. rozpoczęli budowę świątyni pw. świętych Piotra i Pawła.
Bazylika kolegiacka Narodzenia NMP oraz Muzeum Regionalne w Wiślicy
Bazylika w Wiślicy jest jednym z najstarszych zabytków architektury w Polsce, a historia samej osady sięga IX/X wieku. Wiślica prawdopodobnie już w tym czasie stanowiła silny ośrodek gospodarczy i polityczny. Z tego okresu nie zachowały się jednak żadne przekazy. Jest natomiast pewne, że Wiślica przeżyła rozkwit pod panowaniem najpierw księcia Henryka Sandomierskiego, a później Kazimierza
Bazylika pw. św. Andrzeja Apostoła w Olkuszu
Pierwsze wzmianki o osadzie górniczej, która dała początek dzisiejszemu miastu Olkusz, pochodzą z XIII w. Miasto lokowano i otoczono murem obronnym za czasów Kazimierza Wielkiego, w XIV w.
Beluard w Rożnowie
Położona tuż nad wodami Jeziora Rożnowskiego tajemnicza budowla zwana beluardem to ślad po twierdzy z połowy XVI wieku. Budowę tej nowoczesnej jak na owe czasy fortecy rozpoczął, bo prawdopodobnie nigdy nie została ukończona, hetman Jan Tarnowski – znany praktyk i teoretyk wojskowości. Beluard zbudowany jest na planie pięcioboku, a jego wnętrze tworzy przestrzenna sala z
Browar Goetz-Okocimskich w Brzesku
Przybyły ze Szwabii w 1845 r. piwowar Jan Ewangelista Goetz założył w Brzesku niewielki browar. Z czasem stał się on potężnym przedsiębiorstwem, a jego właściciel znanym przemysłowcem, właścicielem ziemskim i działaczem charytatywnym.
Budynek dawnego CK Starostwa w Krakowie
Nieopodal Barbakanu, na rogu ulic Basztowej i Zacisze jest usytuowany okazały budynek, będący obecnie siedzibą Marszałka i Wojewody Małopolskiego. Gmach ten powstał na początku XX w. dla pomieszczenia urzędów Starostwa Krakowskiego.
C
Centrum Administracyjne kombinatu w Nowej Hucie
W 1949 roku, w związku z powstaniem kombinatu metalurgicznego, podjęto decyzję o budowie Nowej Huty – socrealistycznego miasta usytuowanego w pobliżu Krakowa na gruntach wsi Mogiła, Bieńczyce i Pleszów. Generalnym projektantem tego zespołu urbanistycznego został Tadeusz Ptaszycki, za koncepcję urbanistyczną odpowiedzialni zaś byli Bolesław Skrzybalski, Stanisław Juchnowicz i Tadeusz Rembiesa. Zespół wspomagali między innymi Marta
Centrum Administracyjne Mittal Steel Poland Oddział w Krakowie
W latach 1949-1950 na wschód od Krakowa zostało wytyczone nowe, niezależne miasto przemysłowe nazwane Nową Hutą. 23 czerwca 1949 r. na polach mogilskich rozpoczęto budowę pierwszego bloku.
Centrum Szkła i Ceramiki w Krakowie
Położone na prawym brzegu Wisły Zabłocie już w średniowieczu odgrywało ważną rolę w życiu gospodarczym Krakowa. Działały tu kamieniołomy dostarczające wapień, cegielnie i port rzeczny – ważny punkt na trasie handlu wielicką solą. Szczególny rozwój Zabłocia przypadł na okres dwudziestolecia międzywojennego, gdy tereny te stały się przemysłowym zapleczem Krakowa. Funkcjonowały tu fabryki związane z przemysłem
Cerkiew greckokatolicka w Bartnem
Charakterystycznym elementem krajobrazu Beskidu Niskiego są łemkowskie drewniane cerkwie. W 1842 r. w Bartnem została wybudowana, na miejscu starszej, drewniana, obita i pokryta gontem cerkiew greckokatolicka pw. św. św. Kosmy i Damiana. Na przełomie XIX i XX w. w cerkwi przeprowadzono gruntowny remont (wymienione zostały podwaliny, a dolne partie słupów wieży naprawione). W 1928 r.
Cerkiew prawosławna pw. Zaśnięcia NMP w Krakowie
Kamienica pod numerem 24 przy ulicy Szpitalnej to budynek należący obecnie do cerkwi prawosławnej. Sam dom pochodzi z XIV wieku, jednak pierwsza wzmianka w źródłach odsyła do 1571 roku, wówczas jej właścicielem był Martin Wądzan. Na przełomie XVIII i XIX wieku należała, wraz z sąsiednim domem, do rodziny Jordanów z Zakliczyna, stąd obie nazywane są
Cerkiew pw. Opieki Bogurodzicy w Owczarach
Owczary to wieś łemkowska położona w dolinie potoku Siary, wśród pagórków Magury Małastowskiej. Lokowana była na prawie niemieckim w 1323 r. pod nazwą Rychwałd. Cerkiew znajdowała się we wsi już w 1420 r.
Cerkiew pw. św. Dymitra w Sądeckim Parku Etnograficznym w Nowym Sączu
We wschodniej części Sądeckiego Parku Etnograficznego, w części poświęconej budownictwu Łemków, znajduje się XVIII-wieczna cerkiew pod wezwaniem św. Dymitra Męczennika.
Cerkiew pw. św. Jakuba Młodszego w Powroźniku
Najstarsze wzmianki o Powroźniku pochodzą z XIV w. Nazwa wsi odnosi się prawdopodobnie do zajęcia, którym mogli zajmować się jej mieszkańcy – uprawy konopi potrzebnej do wyrobu powrozów.
Cerkiew pw. św. Paraskiewy w Kwiatoniu
Niewielka wioska Kwiatoń, której pierwotna nazwa brzmiała Kwiatków, jest położona przy głównej drodze pomiędzy Uściem Gorlickim a Wysową, w dolinie rzeki Zdyni. Wieś powstała w XIV w.
Chałupa Gąsieniców Sobczaków w Zakopanem
Około 1830 r. Joachim Gąsienica Sobczak wzniósł w wiosce Zakopanem drewnianą chałupę o konstrukcji zrębowej, nakrytą gontowym dachem. Budynek następnie rozbudował jego syn Jan, a w 1877 r. wnuk Joachima, Stanisław, odziedziczył część rodzinnego domu i przeniósł ją na sąsiednią działkę, gdzie pozostała aż do czasów nam współczesnych. Była to dzisiejsza biała izba, która pełniła
Cmentarz i kościółek na Pęksowym Brzyzku w Zakopanem
Zakopiański stary cmentarz jest jedną z najbardziej znanych polskich nekropolii. Nazwę swoją wywodzi od Jana Pęksy, który w 1848 r. ofiarował na rzecz cmentarza swój grunt, położony obecnie w jego wschodniej części.
Cmentarz na Wzgórzu Pustki w Łużnej
Na ziemi gorlickiej, w czasie I wojny światowej (1914-1918) miała miejsce jedna z największych bitew na froncie wschodnim. W trakcie tzw. operacji gorlickiej zginęło tysiące żołnierzy po obu walczących stronach, w tym wielu Polaków.
Cmentarz wojskowy nr 192 w Lubince
28 lipca 1914 roku wybuchła I wojna światowa. Pierwszy rok jej trwania w Galicji Zachodniej zaznaczył się jako nieprzerwane pasmo walk pomiędzy armiami rosyjską i austro-węgierską. W listopadzie 1914 roku front zbliżył się pod sam Kraków, Rosjanie zajęli okolice Wieliczki, toczyły się boje na linii Bochnia–Tarnów, w okolicach Limanowej, Nowego Sącza, Tuchowa. W maju 1915
Cmentarz wojskowy nr 60 na Przełęczy Małastowskiej
28 lipca 1914 roku wybuchła I wojna światowa. Pierwszy rok jej trwania w Galicji Zachodniej zaznaczył się jako nieprzerwane pasmo walk pomiędzy armiami rosyjską i austro-węgierską. W listopadzie 1914 roku front zbliżył się pod sam Kraków, Rosjanie zajęli okolice Wieliczki, toczyły się boje na linii Bochnia–Tarnów, w okolicach Limanowej, Nowego Sącza, Tuchowa. W maju 1915
Collegium Novum Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie
Założona w 1364 r. przez króla Kazimierza Wielkiego, a odnowiona dzięki królowej Jadwidze i Władysławowi Jagielle Akademia Krakowska nosi od 1817 r. nazwę Uniwersytet Jagielloński.
D
Dawne Obserwatorium Astronomiczne w Collegium Śniadeckiego i Ogród Botaniczny w Krakowie
Dzieje budynku dawnego Obserwatorium Astronomicznego, od 1963 roku Collegium Śniadeckiego, od samego początku były związane z otaczającym go ogrodem. Pierwsze plany założenia ogrodu służącego celom badawczym snuł już w 1602 roku Jan Zemełka, lekarz, absolwent szkół w Krakowie i Padwie. Być może właśnie padewski ogród założony w 1545 roku, będący dziś najstarszym na świecie ogrodem
Dawne opactwo Norbertańskie w Hebdowie
Od ponad ośmiu wieków w zakolu Wisły nieopodal Nowego Brzeska, wznosi się opactwo Norbertanów. Zakonników sprowadzili z czeskiej miejscowości Strahov, za zgodą księcia Bolesława Kędzierzawego, dwaj rycerze: Szczeżysław i Wrocisław.
Dawny gmach Towarzystwa Wzajemnych Ubezpieczeń „Florianka” w Krakowie
Kamienica przy ulicy Basztowej 6-8, mieszcząca szkoły muzyczne, nazywana jest popularnie Florianką. Jest to zespół budynków zajmujących prostokątną działkę pomiędzy ulicami Basztową, Krowoderską i Sereno Fenna.
Dom Arcybractwa Miłosierdzia i Banku Pobożnego w Krakowie
Bractwo Miłosierdzia Bogarodzice w Krakowie (od 1989 roku jego pełna nazwa brzmi Arcybractwo Miłosierdzia pod wezwaniem Bogurodzicy Najświętszej Maryi Panny Bolesnej) zawdzięcza swoje powstanie Piotrowi Skardze, jezuickiemu kaznodziei czasów kontrreformacji. Powołał je z myślą o niesieniu różnorakiej pomocy materialnej i duchowej ludziom ubogim, wstydzącym się żebrać – stąd dewizą Bractwa stało się hasło semino metam
Dom Józefa Mehoffera – Oddział Muzeum Narodowego w Krakowie
Dom przy ul. Krupniczej to muzeum powstałe w domu artysty, którego wnętrza urządzono w sposób jak najbardziej zbliżony do stanu z okresu, kiedy mieszkał tutaj Józef Mehoffer z rodziną.
Dom Pod Jedlami w Zakopanem
Dom pod Jedlami wzniesiono w latach 1896-1897, lecz prace wykończeniowe trwały aż do 1906 r. W trakcie budowy domu prac doglądał sam Witkiewicz, wprowadzając na bieżąco potrzebne zmiany. Również on jest autorem większości wyposażenia wnętrz Domu pod Jedlami.
Dom rodzinny Wincentego Witosa w Wierzchosławicach
W przysiółku Dwudniaki, na obrzeżach wsi Wierzchosławice, w krytym strzechą domu w 1874 roku urodził się Wincenty Witos – charyzmatyczny przywódca ruchu ludowego i trzykrotny premier II RP. Jego rodzina była jedną z najuboższych we wsi, posiadała zaledwie dwa morgi lichego gruntu położonego pod lasem i część domu składającego się ze stajenki przerobionej na mieszkanie i
Dom Towarzystwa Lekarskiego w Krakowie
Gmach Towarzystwa Lekarskiego, zaprojektowany w 1903 roku (realizacja: 1904) przez Władysława Kaczmarskiego współpracującego z Ignacym Sowińskim, stał się niemal natychmiast słynny, głównie dzięki talentowi Stanisława Wyspiańskiego. Artysta zrealizował projekt wystroju wszystkich wnętrz dla Towarzystwa zgodnie z ówczesnymi światowymi, nowatorskimi tendencjami: przestronnej sali posiedzeń, biblioteki, czytelni, pomieszczeń przeznaczonych dla pracowników zarządu, a nawet toalet. Stało się
Dom Władysława Orkana w Porębie Wielkiej
Poręba Wielka położona jest u stóp Gorców, na wschód od Rabki. Wieś rozsławił Władysław Orkan, który urodził się i mieszkał tutaj przez większość swojego życia. Dom pisarza, a obecnie jego muzeum, znajduje się przy dróżce prowadzącej z Niedźwiedzia na Turbacz.
Dom z Basztą w Bieczu
Dom Barianów-Rokickich (Dom z Basztą), tzw. Stara Apteka, stoi przy ulicy Węgierskiej, w sąsiedztwie okazałej Kolegiaty Bożego Ciała. Kamienica przylega do baszty obronnej z XIV wieku, połączonej z systemem murów obronnych, które wzmacniały średniowieczny system fortyfikacyjny Biecza. Baszta zwana jest też rajcowską, ponieważ to rajcowie bieccy zobowiązani byli do jej obrony w razie zagrożenia z
Droga żelazna nr 103 – stacja w Regulicach
Do niewielkich Regulic, położonych urokliwie na terenie Garbu Tenczyńskiego, „wielki świat” zapukał po raz pierwszy w 1883 roku. Krakowscy urzędnicy poważnie rozważali wykorzystanie tamtejszych źródeł do zasilenia miejskich wodociągów. Wtedy jednak skończyło się na planach i dopiero kilkanaście lat później na scenę wkroczyło inne przedsięwzięcie, które stało się motorem napędowym rozwoju miejscowości. Nowo utworzona linia
Dwór w Michałowicach
Michałowicki dwór, przypominający raczej podmiejską willę, został wzniesiony w latach 1892–1897 dla przybyłej tu z Mazowsza rodziny Dąbrowskich. Nieopodal miejsca, w którym usytuowana jest dziś budowla, przed rokiem 1897 stał drewniany dom należący do rodziny Kołłątajów, od których Dąbrowscy nabyli majątek. To w nim początkowo zamieszkiwali, zanim podjęli decyzję o postawieniu nowego, obszerniejszego budynku. Projektantem
Dwór Emila Zegadłowicza w Gorzeniu Górnym
Wieś Gorzeń Górny leży na przedgórzu Beskidu Małego, kilka kilometrów na południe od Wadowic. Założona na prawie niemieckim po 1333 r., należała w 2. poł. XV w. do rodu Gorzeńskich. Później wieś kilkakrotnie dzielono i zmieniała ona właścicieli.
Dwór Feillów w Woli Zręczyckiej
W Woli Zręczyckiej – przysiółku Zręczyc koło Gdowa – znajduje się zabytkowy dwór należący w przeszłości do rodziny Feillów. Najstarszy przodek, którego przywołuje się w rodzinnych wspomnieniach, to Johann Feill – Francuz niemieckiego pochodzenia, który 1790 roku sprowadził się do Neudorf pod Wiedniem. Jego syn Rudolf – dziedzic rodzinnego browaru – poślubił Polkę Annę Olszańską.
Dwór Moniaków w Orawskim Parku Etnograficznym w Zubrzycy Górnej
Teren polskiej Orawy, graniczącej od południa ze Słowacją, obejmuje swym zasięgiem część Kotliny Orawsko-Nowotarskiej oraz południowe stoki Beskidu Wysokiego: Pasmo Babiogórskie i część Działów Orawskich. U stóp Babiej Góry znajduje się Orawski Park Etnograficzny, który prezentuje tradycję i kulturę górali orawskich. Centralnym punktem skansenu jest drewniany dwór sołtysiej rodziny Moniaków. W 1674 r. cesarz Leopold
Dwór obronny w Jakubowicach
Jakubowice znajdują się w powiecie proszowickim, na północny-wschód od Krakowa. Początki osady sięgają średniowiecza: pierwsza wzmianka w dokumentach pochodzi z 1262 r. Od połowy XV w. miejscowość należała do rodu Jakubowskich herbu Topór.
Dwór obronny w Jeżowie
Dwór w Jeżowie wznosi się pośród drzew, na łagodnie opadającym ku rzece Białej stoku, po zachodniej stronie drogi prowadzącej ze Stróż do Bobowej. Zbudowany został najpewniej pod koniec XV w., a w 1529 r. trafił w ręce Adama Strasza herbu Ogończyk.
Dwór obronny w Szymbarku
Wzdłuż doliny rzeki Ropy malowniczo rozciągają się zabudowania wsi Szymbark. W XIV w. była ona tak znaczną i ludną osadą, że otrzymała prawa miejskie.
Dwór Popielów i źródło „Jordan” w Ściborzycach
Wieś Ściborzyce położona jest w dolinie rzeki Dłubni, w pobliżu Imbramowic i Wysocic. Wymieniana jest w dokumentach w połowie XIII w., zapewne jednak powstała wcześniej, podobnie jak sąsiednie osady.
Dwór (tzw. lamus) w Branicach (Kraków)
Branice to jedna ze starszych podkrakowskich miejscowości, leżąca na wschód od miasta. W dokumentach nazwę Branice wzmiankowano już w 1250 r., kiedy książę Bolesław Wstydliwy przyznał wojewodzie krakowskiemu, Klemensowi, prawo łowienia tutaj bobrów.
Dwór w Dołędze
W płaskim krajobrazie, w widłach Wisły i Dunajca, otoczony drzewami stoi skromny dwór o charakterystycznej, tradycyjnej formie siedziby szlacheckiej. Ma drewniane, bielone ściany i wysoki dach kryty gontem.
Dwór w Kwiatonowicach
Pierwsze historyczne wzmianki o Kwiatonowicach pojawiają się w XIV wieku. Wiemy, że przez kilka stuleci wieś była w posiadaniu klasztoru Benedyktynów w Tyńcu. Jednak pod koniec XVIII wieku, na skutek polityki prowadzonej przez władze austriackie, opactwo utraciło część swych dóbr. Kwiatonowice kupił wówczas Antoni Neymanowski. Nie wiemy, kiedy dokładnie zbudowano kwiatonowicki dwór, ale z pewnością
Dwór w Laskowej
Najstarsza wzmianka o wsi Laskowa pochodzi z 1402 r. Od średniowiecza aż do 2. poł. XVII w. była ona własnością rodziny Laskowskich.
Dwór w Łęgu Tarnowskim
Kilka kilometrów na północ od Tarnowa rozciągają się zabudowania wsi Łęg Tarnowski. Ta oficjalna nazwa miejscowości współistnieje ze zwyczajowymi nazwami poszczególnych jej części: Wychylówka z Kolonią Pawęzowską, Łęg Górny, Partyń, Łęg Środkowy, Kolonia Kąty, Łęg Dolny, Zaszkole i Pogwizdów.
Dwór w Modlnicy
Wieś Modlnica położona jest w niewielkiej odległości od Krakowa, przy trasie wiodącej do Olkusza. Wzmianki z XIII w. podają, iż była ona własnością prywatną.
Dwór w Stryszowie
Stryszów jest położony w pobliżu Wadowic i Kalwarii Zebrzydowskiej. W środkowej części wsi, na stoku opadającym ku rzece Stryszówce znajduje się dwór wzniesiony przypuszczalnie pod koniec XVI stulecia przez ówczesnego właściciela Stryszowa – Adama Suskiego.
Dwór w Wysokiej
Wieś Wysoka położona jest, jak sama nazwa wskazuje, wysoko: 580 metrów n.p.m., ok. cztery kilometry na południe od Jordanowa, a otaczają ją wzgórza Beskidu Żywieckiego. Źródła pisane wspominają o niej w 1581 r.
Dwór z Drogini w Nadwiślańskim Parku Etnograficznym w Wygiełzowie
Drewniany dwór z Drogini, który w ciągu ostatnich lat odtworzono w wygiełzowskim skansenie, został wzniesiony przez Adama Jordana ok. 1730 r. Przez prawie trzy stulecia dwór ten znajdował się w Drogini.
Dwór Żabów w Zbylitowskiej Górze
W pobliżu kościoła pw. Podwyższenia Krzyża Świętego w Zbylitowskiej Górze stoi klasycystyczny dwór Żabów. Obecne założenie dworskie powstało w pierwszej połowie XIX wieku dla Celiny ze Stadnickich Moszczeńskiej oraz jej męża Franciszka Moszczeńskiego. Wcześniejszy dwór spłonął w wyniku pożaru i brak jakichkolwiek informacji o jego wyglądzie. W 1863 roku, po śmierci Franciszka, majątek w Zbylitowskiej
Dwór Zieleniewskich w Trzebini
Trzebinia i jej dzieje zawsze były związane z górnictwem kruszców. Odnotowana w dokumentach w XIV w., należała do włości królewskich. W XV w. jej właścicielem był Mikołaj Kesinger, który uzyskał przywilej lokacyjny dla osady górniczej.
Dwór Ignacego Jana Paderewskiego w Kąśnej Dolnej
Kąśna Dolna leży kilka kilometrów na zachód od Ciężkowic, pośród pagórków Pogórza Ciężkowickiego. Jej historia sięga czasów Kazimierza Wielkiego, który powierzył Jakubowi Rożnowi założenie wsi na tym terenie.
Dworek Jana Matejki w Krzesławicach (Kraków)
Wieś Krzesławice, obecnie część Krakowa, wzmiankowana była po raz pierwszy w XIII w. W ciągu wieków swego istnienia należała m.in. do konwentu bożogrobców z Miechowa, a także do Akademii Krakowskiej.
Dworek Machnickich w Olkuszu
Na południe od Rynku, przy ulicy Szpitalnej znajduje się parterowy dworek Machnickich. W dworku oraz sąsiadujących z nim budynkach ochronki św. Marcina, szpitala oraz dawnego klasztoru znalazło swoje miejsce olkuskie Centrum Kultury.
Dworek Rutkowskich w Krakowie-Bronowicach
Dworek w Bronowicach Wielkich został zaprojektowany w 1926 roku przez architekta Józefa Gałęzowskiego (1877–1963) dla chirurga, prof. Maksymiliana Rutkowskiego (1867–1947), a wybudowano go w latach 1930–1932. Gałęzowski w 1908 roku wziął udział w konkursie na projekt dworu w Opinogórze. Po zdobyciu pierwszego miejsca realizacje domów dla ziemiaństwa będą w jego życiu zawodowym częstą praktyką. Dworek
Dworek Włodzimierza Tetmajera w Krakowie
Bronowice Małe, obecnie dzielnica Krakowa leżąca w północno-zachodniej części miasta, to dawna podkrakowska wieś. Założona w XIII w., należała do uposażenia kościoła Mariackiego. W 1863 r. wybudowano tu dla franciszkanów dworek otoczony sadem.
F
Fabryka Lokomotyw „Fablok” w Chrzanowie
Powstanie w 1919 roku Pierwszej Fabryki Lokomotyw w Polsce „Fablok” w Chrzanowie było przełomową inwestycją nie tylko dla Chrzanowa, ale i w skali całej II RP. Kolej stanowiła krwiobieg nowo odrodzonego państwa polskiego – była kluczowym środkiem transportu pasażerskiego i towarowego, a także motorem napędowym rozwoju przemysłu. Po odzyskaniu niepodległości na terenach dawnych trzech zaborów
Fort 50 ½ O Barycz w Krakowie
Ten lądowy pancernik – sklasyfikowany przez Austriaków jako Gürtelhauptwerk, czyli fort główny – powstał w latach 1897-98. Wraz z sąsiednim fortem 50½ West „Kosocice” strzegł południowo-wschodniego narożnika twierdzy. Po mobilizacji czterech oficerów miało dowodzić załogą złożoną ze 113 artylerzystów, 56 piechurów i sześciu pionierów. Ich wojennym domem był blok koszarowo-bojowy chroniony grubymi warstwami betonu, z
Fort nr 44 Tonie w Krakowie
Fort opancerzony nr 44 „Tonie” należy do zewnętrznego, 57-kilometrowego pierścienia umocnień stałych dawnej Twierdzy Kraków. Jest najniezwyklejszym pośród ponad stu zachowanych budowli obronnych twierdzy, co wynika z tego, że był realizowany w dwóch epokach historii sztuki fortyfikacyjnej. Powstał jako jedno z dzieł typowych w Krakowie i w Europie, w latach 1881–1884, tj. w epoce fortów
Fort św. Benedykt (nr 31) w Krakowie
Z racji swego położenia i znaczenia Kraków był umacniany fortyfikacjami już od wczesnego średniowiecza. Kiedy w 1848 r. miasto włączono w granice cesarstwa austro-węgierskiego, znalazło się ono blisko granicy zaboru rosyjskiego i pruskiego.
G
Gmach główny Akademii Górniczo-Hutniczej im. Stanisława Staszica w Krakowie
Największą inwestycją naukową Krakowa – a nawet szerzej, Polski okresu międzywojennego – była budowa Akademii Górniczej przy al. Mickiewicza 30. 20 października 1919 roku w auli Collegium Maius UJ Naczelnik Państwa Józef Piłsudski powołał do życia akademię na wolnych już od zaborców ziemiach polskich. Szkoła nie miała jeszcze wtedy swojej siedziby, gdyż I wojna światowa
I
Instytut Jana Pawła II w Krakowie
Wyginająca się łukiem u stóp Wawelu ulica Kanonicza to niezwykły zespół kamienic reprezentujący wielką różnorodność stylową. Jednym z najstarszych obiektów jest budynek po numerem 18.
K
Kamienica Bujwidów w Krakowie
Idea stworzenia muzeum prac i pamiątek w rodzinnej kamienicy Bujwidów przy ul. Lubicz 34 w Krakowie zrodziła się tuż po śmierci profesora Odona Bujwida w 1943 roku. Na pomysł wpadła córka naukowca, znakomitego badacza, bakteriologa i higienisty – Zofia Mostowska. Trzeba było jednak wielu lat, nim powstało tu muzeum. Zorganizowali je i otworzyli 22 kwietnia
Kaplica Firlejów przy kościele parafialnym pw. św. Mikołaja w Bejscach
Miejscowość Bejsce jest położona na północny wschód od Krakowa, w niewielkiej odległości od drogi prowadzącej do Sandomierza. Parafia w Bejscach wzmiankowana jest w dokumentach w latach 1325-1327, lecz jej początki sięgają zapewne XI w.
Kaplica „Na Wodzie” w Ojcowie
Ojców położony był w granicach zaboru rosyjskiego, dlatego tutejsze uzdrowisko od drugiej połowy XIX wieku najchętniej odwiedzali mieszkańcy Królestwa Kongresowego. Dla nich bowiem wyjazd do galicyjskich – a więc zagranicznych – kurortów był znacznie utrudniony. To właśnie z myślą o tych kuracjuszach dr Stanisław Niedzielski – od 1898 roku dyrektor zakładu hydropatycznego Goplana – zbudował
Kasa Oszczędności Miasta Krakowa
Budynek przy ul. Szpitalnej 15 w Krakowie został wzniesiony w latach 1881–1883 według projektu Karola Borkowskiego i Karola Knausa jako siedziba Kasy Oszczędności Miasta Krakowa. Ze źródeł historycznych wiadomo, że w połowie XVIII wieku w miejscu dzisiejszego budynku znajdowała się kamienica określana mianem dworku. Często zmieniała ona właścicieli – należała do Marianny Liszkowej, potem do Cecylii Lichockiej, a
Katedra pw. Narodzenia Najświętszej Marii Panny w Tarnowie
Dogodne położenie Tarnowa na szlaku handlowym sprawiło, że wyrósł on na znaczący ośrodek gospodarczo-administracyjny i artystyczny. Przez wieki był miastem prywatnym, należącym do Leliwitów. Na północny zachód od Rynku znajduje się prostokątny plac Katedralny, przy którym stoi katedra, górująca wieżą nad miastem.
Kawiarnia Noworolski w Krakowie
Kawiarnia, niegdyś cukiernia Jana Noworolskiego ze Lwowa, od otwarcia w lipcu 1912 roku stanowiła miejsce spotkań środowiska artystyczno-literackiego Krakowa. Bez wątpienia przyczyniło się do tego usytuowanie cukierni w samym sercu miasta, w Sukiennicach, jak również wyjątkowy wystrój wnętrza nawiązujący do najlepszych przykładów kawiarń wiedeńskich. Zatrudniony przez właściciela wszechstronny artysta – malarz, architekt, projektant wnętrz, mebli
Kino „Kijów” (obecnie KIJÓW.CENTRUM)
W latach 50. i 60. w Krakowie działało ok. 15 kin – większość w zaadaptowanych do potrzeb projekcji, niewygodnych pomieszczeniach.
Klasztor i kościół Reformatów w Kętach
Położone w dolinie rzeki Soły, w Kotlinie Oświęcimskiej Kęty są jednym z najstarszych miast w Małopolsce. Pierwszy dokument potwierdzający prawa miejskie datowany jest na 1277 rok, zaś pierwsza wzmianka o nazwie – Canthi – pochodzi z 1242 roku i wywodzi się najprawdopodobniej od słowa ‘kąt’. Być może jest to nawiązanie do ustronnego (ówcześnie) położenia miasta.
Założenie klasztorne oo. Paulinów Na Skałce w Krakowie
Kościół na Skałce jest drugim – obok Wawelu – miejscem spoczynku słynnych Polaków. W podziemiach kościoła pochowani zostali m.in. Jan Długosz, Jacek Malczewski, Stanisław Wyspiański, Czesław Miłosz.
Klasztor sióstr Sacré Cœur w Tarnowie
Pierwsze siostry ze zgromadzenia Najświętszego Serca Jezusa Sacré Cœur przybyły do Zbylitowskiej Góry z Lyonu z inicjatywy bpa Leona Wałęgi. W 1900 roku zakupiono teren pod budowę klasztoru przy Trakcie Cesarskim od właściciela wsi Stanisława Żaby. Zabudowania klasztorne wzniesiono w latach 1901–1912 według projektu tarnowskiego architekta Janusza Rypuszyńskiego. Składały się z trzech części: budynku frontowego
Kościół i klasztor Klarysek w Starym Sączu
Stary Sącz, położony u zbiegu Popradu i Dunajca, na szlaku łączącym niegdyś Małopolskę z Węgrami, lokowany był aż dwukrotnie, co do dziś widoczne jest w jego strukturze urbanistycznej.
Klasztor ss. Norbertanek i elementy zabudowy wsi Imbramowice
Na północ od Krakowa, w dolinie rzeki Dłubni znajduje się wieś Imbramowice. Imbramowicki klasztor Norbertanek jest jednym z dwóch istniejących obecnie w Polsce.
Klub Garnizonowy w Krakowie
Okazała neorenesansowa willa tuż przy pierścieniu krakowskich Plant, stojąca niegdyś przy ulicy Kolejowej, została wzniesiona w latach 1889–1890 przez Karola Knausa, według projektu Tomasza Prylińskiego, jako kasyno dla oficerów garnizonu Twierdzy Kraków. Austriacy właśnie przygotowywali się do opuszczenia Wawelu i na terenie miasta powstawały nowe budynki na potrzeby wojska. Budowie patronowało Towarzystwo Wiedzy Wojskowej i
Kolegiata Bożego Ciała w Bieczu
Kolegiata Bożego Ciała, zaliczana do najcenniejszych zabytków architektury sakralnej w Polsce, to najbardziej okazała budowla w Bieczu. Jej widoczna z daleka monumentalna bryła zachwyca rozmachem i harmonią stylu gotyckiego. Kościół przetrwał do czasów dzisiejszych bez większych zmian architektonicznych. Wybudowany został z czerwonej cegły, a w częściach konstrukcyjnych i dekoracyjnych – z użyciem piaskowca. Obok świątyni
Kolegiata pw. św. Anny w Krakowie
Kościół pw. św. Anny w Krakowie po raz pierwszy pojawia się w źródłach historycznych w 1381 r. Niespełna trzy dekady później, w 1407 r., został strawiony przez pożar, a następnie odbudowany dzięki środkom przekazanym przez króla Władysława Jagiełłę.
Kolonia Kolejowa w Nowym Sączu
Wiek XIX, a zwłaszcza jego druga połowa to czas szybkiego rozwoju miast. Na ten proces wpływ miało kilka czynników, przede wszystkim uprzemysłowienie produkcji oraz rozwój transportu, głównie kolei.
Kolonia robotnicza i fabryka Bata w Chełmku
W 1932 roku w niewielkiej miejscowości Chełmek na pograniczu Małopolski i Śląska znany już na międzynarodowym rynku przemysłowiec z Moraw, Tomasz Bata (czes. Tomáš Báťa) uruchomił pierwszą w Polsce fabrykę obuwia. Inwestycja dla jej twórcy była jedynie kolejnym z etapów ekspansji światowych rynków, dla wsi Chełmek oznaczała początek nowoczesnej rozbudowy miasta w duchu modernizmu, wzrost
Kompleks wodociągów na Bielanach w Krakowie
Zespół budynków i urządzeń technicznych wodociągów miejskich „Bielany” usytuowany jest u podnóża Srebrnej Góry, po wschodniej stronie klasztoru Kamedułów. Zajmuje on niewielką działkę po północnej stronie ulicy Księcia Józefa oraz duży, rozciągający się wzdłuż Wisły teren po stronie południowej.
Kopalnia soli w Bochni
Bochnia od początku swego istnienia była związana z solą. Pierwsza historyczna wzmianka, pochodząca z 1198 r., dotyczy uposażenia klasztoru bożogrobców w Miechowie w sól bocheńską. Przywilej lokacyjny nadający Bochni prawo magdeburskie został wydany przez księcia Bolesława Wstydliwego w 1253 r.
Kościół i klasztor Bożogrobców w Miechowie
Miechów zawdzięcza swe powstanie zakonowi bożogrobców, założonemu w czasie wypraw krzyżowych. Zakon Kanoników Regularnych Stróżów Świętego Grobu Jerozolimskiego, jak brzmi jego pełna nazwa, miał za zadanie strzec Grobu Pańskiego w Jerozolimie i przybywających do niego pielgrzymów.
Kościół i klasztor Braci Kapucynów w Krakowie
Bracia Kapucyni (zakon ten jest zreformowaną gałęzią zakonu braci mniejszych franciszkanów stąd właściwa nazwa Bracia Mniejsi Kapucyni) zawdzięczają swoje przybycie do Polski królowi Janowi III Sobieskiemu, który zwrócił się do papieża Klemensa X z prośbą o udzielenie pozwolenia na pobyt zakonników w Polsce. Władze zakonu we Włoszech nie godziły się na to przede wszystkim ze
Kościół i klasztor oo. Cystersów w Szczyrzycu
Położony w górzystej kotlinie Beskidu Wyspowego zespół opactwa cysterskiego w Szczyrzycu jest jednym z najstarszych klasztorów w Polsce. Jego fundacji dokonał w 1234 r. wojewoda krakowski Teodor z Gryfitów.
Kościół i klasztor oo. Karmelitów Bosych w Czernej
Zagubiona pośród wąwozów i bukowego lasu Czerna, podobnie jak przed wiekami, ma charakter odizolowanej od świata pustelni. Otacza ją prawie osiemdziesięciohektarowy las, pokrywający wzgórze klasztorne oraz sąsiednie, położone po stronie wschodniej, za rzeką Eliaszówką.
Kościół i klasztor oo. Karmelitów Na Piasku w Krakowie
Według legendy, kościół na Piasku został ufundowany przez Władysława Hermana w 1087 r., jako wotum za cudowne uzdrowienie. W rzeczywistości świątynię założyła ok. 1390 r. królewska para: Jadwiga i Władysław Jagiełło.
Kościół i klasztor Pijarów w Krakowie
Pijarzy zostali sprowadzeni do Polski przez króla Władysława IV w 1642 r., a dzięki zezwoleniu Jana Kazimierza dwanaście lat później osiedlili się na krakowskim Kazimierzu.
Kościół i klasztor oo. Reformatów w Wieliczce
Wieliczka wspominana jest w dokumentach już w latach 1123-1127, a jej pierwsza lokacja miała miejsce w 1290 r. Prawa magdeburskie nadał miastu Kazimierz Wielki w 1368 r. i wtedy otoczono je murami obronnymi.
Kościół i klasztor oraz szpital Zakonu Bonifratrów w Krakowie
Na krakowskim Kazimierzu, nieopodal Wisły znajdują się zabudowania kościoła, klasztoru oraz szpitala Bonifratrów. Klasztor i kościół należały wcześniej do Zakonu Trójcy Świętej.
Kościół i klasztor pw. Stygmatów św. Franciszka z Asyżu oo. Bernardynów w Alwerni
Kościół oo. Bernardynów w Alwerni nosi wezwanie Stygmatów św. Franciszka z Asyżu. Został założony na wzór włoskiej pustelni La Verna w Toskanii, gdzie w 1224 r. św. Franciszek otrzymał dar stygmatów.
Kościół i klasztor ss. Benedyktynek w Staniątkach
Nieopodal Niepołomic znajduje się wieś Staniątki, na miejscu której – jak głosi legenda – zatrzymał się w 996 r. św. Wojciech w drodze na dwór Bolesława Chrobrego.
Kościół i zamek w Czchowie
Na wzgórzu, nad brzegiem Dunajca położony jest Czchów – kiedyś znaczne miasto, obecnie miejscowość letniskowa. Znany z dokumentów pod nazwą Schov, rozwijał się od przełomu XII i XIII w. dzięki biegnącemu tędy traktowi węgierskiemu.
Kościół parafialny pw. Dziesięciu Tysięcy Męczenników w Niepołomicach
Niepołomicka fara jest najstarszym obiektem architektonicznym miasta. Została ufundowana przez króla Kazimierza Wielkiego w latach 1350-1358. Gotycki kościół pw. Najświętszej Marii Panny i Dziesięciu Tysięcy Męczenników był pierwotnie dwunawową budowlą halową.
Kościół parafialny pw. Podwyższenia Krzyża Świętego i św. Mikołaja w Sławkowie
Stojący pośród wiekowych lip kościół parafialny w Sławkowie nosi podwójne wezwanie: Podwyższenia Krzyża Świętego oraz św. Mikołaja.
Kościół parafialny pw. św. Benedykta w Imbramowicach
Imbramowice, miejscowość położona ok. dwadzieścia kilometrów na północ od Krakowa, kojarzą się przede wszystkim z klasztorem Norbertanek. Jednak oprócz kompleksu norbertańskiego znajduje się tutaj również interesujący kościół parafialny, noszący wezwanie św. Benedykta.
Kościół parafialny pw. św. Marcina w Grywałdzie
Położony niezwykle malowniczo w śródgórskiej kotlinie Grywałd otacza od zachodu masyw Lubania, a od południa – pienińskie szczyty. Na wyniosłym wzgórzu góruje ponad wsią, otoczony drzewami drewniany kościółek.
Kościół parafialny pw. św. Marcina w Krzeszowicach
Krzeszowicka świątynia położona jest pomiędzy rynkiem miasta a pałacem Potockich, w otoczeniu drzew pobliskich parków: zdrojowego i miejskiego.
Kościół parafialny pw. św. Mikołaja w Wysocicach
Niewielka miejscowość Wysocice położona jest na północ od Krakowa, nad rzeką Dłubnią. W początkach swych dziejów należała ona do sławnego rodu Odrowążów, który już w połowie XII w. władał miejscowościami leżącymi w dolinie Dłubni.
Kościół pw. Matki Bożej Różańcowej w Przydonicy
Nazwa położonej na Pogórzu Rożnowskim wsi Przydonica pochodzi od słowa przedan (czasownik ‘przedać’ – sprzedać) i być może oznaczała wieś „sprzedaną” lub „handlującą”. Już w XIV w. powstała tutaj parafia, która w późniejszym okresie połączona została z parafią w pobliskim Podolu. Pełne prawa parafialne otrzymała, czy też odzyskała, dopiero w 1925 roku za sprawą tarnowskiego
Kościół pw. Najświętszego Salwatora i kaplica pw. św. św. Małgorzaty i Judyty w Krakowie
W zachodniej części Krakowa, pomiędzy Starym Miastem a Bielanami, rozciąga się dzielnica Zwierzyniec. Tereny te, leżące na lewym brzegu Wisły, przez ponad siedem stuleci należały do zakonu norbertanek.
Kościół pw. Narodzenia Najświętszej Marii Panny w Łapczycy
Nieodległa od Krakowa wieś Łapczyca, położona nad Rabą, wspominana jest w dokumentach na początku XII w. jako uposażenie klasztoru w Tyńcu. Parafia w Łapczycy istniała na pewno już w latach 1325-1327, kiedy to znalazła się w wykazach świętopietrza.
Kościół pw. Narodzenia NMP w Czchowie
Malowniczo położony Czchów, jedno z najstarszych miast Małopolski, może poszczycić się bogatą historią i wspaniałymi zabytkami, które świadczą o jego dawnej pozycji i bogactwie. Przy jednej z narożnych uliczek biegnących od czchowskiego rynku wznosi się kościół parafialny pw. Narodzenia Najświętszej Marii Panny. Powstał on w miejscu kamiennej romańskiej świątyni. Jej nieliczne elementy w postaci fragmentów
Kościół pw. Narodzenia NMP w Krużlowej Wyżnej
Krużlowa to niewielka wieś położona w pobliżu Grybowa, u stóp malowniczej góry Rosochatki. Kojarzona jest przede wszystkim z gotycką rzeźbą Madonny z Dzieciątkiem, którą obecnie możemy podziwiać w Pałacu Biskupa Erazma Ciołka – oddziale Muzeum Narodowego w Krakowie. Skąd wzięła sie nazwa miejscowości? Dziewiętnastowieczny słownik języka polskiego autorstwa Samuela B. Lindego tłumaczy hasło krużlik, krużek
Kościół pw. Narodzenia NMP w Racławicach k. Olkusza
Najstarsza wzmianka o Racławicach koło Olkusza pochodzi z 1325 roku. Od średniowiecza do rozbiorów wieś należała do województwa krakowskiego. Od 1795 roku Racławice przez kilka lat leżały w obrębie Galicji Zachodniej, po 1815 roku weszły w skład tzw. Kongresówki. Tuż obok wsi przebiegała granica z zaborem austriackim, a w pobliskich Paczółtowicach znajdował się austro-węgierski punkt
Kościół pw. Nawiedzenia NMP w Iwkowej
Dogodne położenie Iwkowej przy trakcie wiodącym z Polski na Węgry oraz jej gęsta zabudowa pozwalają przyjąć, że metryka wsi jest znacznie starsza niż podają pierwsze źródła pisane z roku 1334. Zakłada się więc, że Iwkowa powstała z połączenia dwóch osad: starszej, która być może już z początkiem XIV wieku posiadała swój kościół parafialny i młodszej,
Kościół pw. Podwyższenia Krzyża Świętego w Zbylitowskiej Górze
Zbylitowska Góra pod Tarnowem w przeszłości należała do rodu Zbylitowskich, Kotowskich, Krzeszów, Dembińskich, Moszczeńskich i Żabów. Pierwsza informacja o parafii pochodzi z 1326 roku. Obecny kościół stoi na fundamentach świątyni wzniesionej około 1464 roku. Jego fundatorem był ówczesny właściciel wsi Mikołaj Zbylitowski. Brak najstarszej kroniki parafialnej (obecna pochodzi z końca XIX wieku) i materiału ikonograficznego
Kościół pw. św. Bartłomieja w Krakowie
Nieopodal Wisły, wśród wysokich bloków osiedla Podwawelskiego stoi niewielki kościół. Otoczony drzewami, oddzielającymi go od pobliskiej, ruchliwej ulicy Konopnickiej, zaskakuje przybyszów swoim widokiem i panującym tu niezwykłym spokojem.
Kościół pw. św. Bartłomieja w Niedzicy
Wzmianka o Niedzicy, lokowanej na prawie niemieckim, w dokumentach pojawiła się po raz pierwszy w 1320 roku. Od początku XIV wieku aż do 1920 roku tereny Górnego Spisza znajdowały się pod panowaniem Węgier. Budowa kościoła pw. św. Bartłomieja Apostoła związana jest z lokacją wsi i funkcjonowaniem pobliskiego zamku Dunajec. Badacze nie są zgodni co do
Kościół pw. św. Elżbiety Węgierskiej w Trybszu
Spiska wieś Trybsz powstała przypuszczalnie w drugiej połowie XIV w., jednak pewną datą potwierdzającą jej istnienie jest rok 1589, kiedy została wymieniona w dokumencie sprzedaży klucza niedzickiego.
Kościół pw. św. Jana Chrzciciela w Orawce
Górna Orawa była zasiedlana w 2. poł. XVI i na początku XVII w., kiedy znajdowała się w granicach państwa węgierskiego. W 1585 r. nastąpiła lokacja wsi Orawka na prawie wołoskim. Początki tutejszej parafii wiążą się z osobą ks. Jana Szczechowicza.
Kościół pw. św. Jana Chrzciciela w Prandocinie
Kościół w Prandocinie wzniesiono prawdopodobnie w 1. ćwierci XII wieku, a jego fundatorem był prawdopodobnie protoplasta rodu Odrowążów, komes Prandota Stary. Po raz pierwszy wzmiankowany był w dokumentach w 1222 roku jako własność cystersów z Mogiły, pełnił wówczas funkcję obronną. Pierwotnie świątynia składała się z prostokątnej nawy, do której od wschodu przylegało niewielkie prezbiterium zakończone
Kościół pw. św. Leonarda w Lipnicy Murowanej
Kościół pw. św. Leonarda powstał prawdopodobnie pod koniec XV wieku, co potwierdza otaczający go cmentarz pochodzący z XVI wieku; kościół bywa też nazywany cmentarnym. Wzniesiono go z drewna modrzewiowego w konstrukcji zrębowej. Posadowiona na kamiennym fundamencie podwalina, jako najbardziej narażona na wilgoć, została wykonana z drewna dębowego. Również w pionie ściany zostały wzmocnione dębowymi lisicami.
Kościół pw. św. Małgorzaty Dziewicy i Męczennicy w Raciborowicach
Raciborowice, położone na północny wschód od Krakowa, istniały już zapewne w XIII w. Według Jana Długosza wywodzą swą nazwę od imienia rycerza Racibora, założyciela wsi. Potomek tegoż rycerza podarował dobra raciborowickie kapitule krakowskiej.
Kościół pw. św. Michała Archanioła w Szalowej
W Beskidzie Niskim, u podnóża Góry Maślanej położona jest niewielka wieś Szalowa. Lokowano ją prawdopodobnie w XIII w. na prawie niemieckim. W XV i XVI w. należała do rodziny Szalowskich herbu Strzemię, którzy byli arianami i przy swym dworze w Szalowej przypuszczalnie wznieśli zbór.
Kościół pw. św. Michała Archanioła w Binarowej
Drewnianą świątynię w Binarowej wzniesiono ok. 1500 roku w konstrukcji zrębowej z drewna jodłowego. W 1596 roku do kościoła dobudowano wieżę, a następnie w latach 1602–1608 na szczycie umieszczono wieżyczkę na sygnaturkę. W latach 1641–1650 powiększono przestrzeń kościoła o kaplicę Aniołów Stróżów od strony północnej oraz kruchtę od południa. W tym czasie dokonano też pierwszej
Kościół pw. św. św. Filipa i Jakuba Apostołów w Sękowej
Położona w Beskidzie Niskim, u podnóża Magury Małastowskiej wieś Sękowa została lokowana przez króla Kazimierza Wielkiego w 1346 r., który uposażył również tutejszą parafię. Zachowany do dzisiaj, drewniany kościół zbudowano ok. 1520 r.
Kościół pw. św. św. Piotra i Pawła w Lachowicach
Lachowice położone są na pograniczu Beskidu Żywieckiego i Beskidu Małego, na zachód od Suchej Beskidzkiej. Jest to duża wieś, której zabudowania rozciągają się wzdłuż doliny potoku Lachówka oraz przebiegającej tędy linii kolejowej.
Kościół pw. św. św. Piotra i Pawła w Łapszach Wyżnych
Najwcześniejsze znane historykom wzmianki o Łapszach Wyżnych pochodzą z 1463 r. Prawdopodobnie wieś powstała na początku XV w. przez osiedlenie się tutaj ludności z sąsiednich Łapsz Niżnych.
Kościół pw. św. św. Świerada i Benedykta w Tropiu
Tropie, miejscowość na wschodnim brzegu Dunajca, związana jest z początkami chrześcijaństwa w Polsce. To tutaj znajdowała się pustelnia, w której zamieszkiwał przez kilkadziesiąt lat św. Świerad-Andrzej.
Kościół pw. św. Wojciecha w Kościelcu
Świątynia w Kościelcu Proszowickim lub Pińczowskim, bo obie nazwy się przyjęły, jest wyjątkowym przykładem połączenia architektury romańskiej z barokową. Dlaczego tak się stało, ilustrują dobrze burzliwe dzieje kościoła. Budowla została wzniesiona w 2. ćwierci XIII wieku z fundacji biskupa krakowskiego Wisława z Kościelca herbu Zabawa. W czasach reformacji kościół został zajęty przez arian, a wkrótce
Kościół pw. Świętego Krzyża w Krakowie
Parafię przy kościele św. Krzyża erygował biskup Fulko, zwany Pełką, który w latach 1186–1207 zarządzał diecezją krakowską. To czwarta pod względem wieku krakowska parafia. Do tej pory nie jest jednak znana forma pierwszego kościoła, który stał się centrum erygowanej parafii. Po najeździe tatarskim w 1241 roku, podczas którego siedziba duchaków na Prądniku Białym uległa zniszczeniu,
Kościół pw. Wszystkich Świętych w Ptaszkowej
Ptaszkowa to miejscowość malowniczo położona na Sądecczyźnie, u podnóży Beskidu Niskiego. Od pobliskiego Grybowa dzieli ją zaledwie kilka kilometrów. Początki wsi datowane są na XIV w.
Kościół rzymskokatolicki z Łososiny Dolnej w Sądeckim Parku Etnograficznym w Nowym Sączu
Sądecki Park Etnograficzny znajduje się na terenie dawnej wsi Falkowa, obecnie włączonej w obszar Nowego Sącza. Prezentuje on zabytki kultury ludowej głównych grup etnograficznych Sądecczyzny: Lachów Sądeckich, Pogórzan, Górali Sądeckich, Łemków i Cyganów Karpackich. Jednym z najcenniejszych zabytków sakralnych skansenu jest kościół pw. św. św. Piotra i Pawła. Świątynia została zbudowana w 1739 r. w
Kościół sióstr Norbertanek w Krakowie
Przed wiekami obszar dzisiejszej dzielnicy Zwierzyniec i Półwsia Zwierzynieckiego podporządkowany był kapryśnej rzece Wiśle, która nieustannie, to zmieniając bieg koryta, to znów obficie się rozlewając, stwarzała nie lada wyzwanie dla tutejszych mieszkańców. Mnóstwo tu było stawów, bagien i nadbrzeżnych szuwarów. W tej plątaninie wód ludzie budowali osady początkowo tylko na wynioślejszych miejscach, stopniowo jednak przesuwali
Kościół św. Katarzyny z klasztorem Augustianów w Krakowie
Wiek XIV w Krakowie był czasem niezwykłej aktywności budowlanej: prawie w tym samym czasie przebudowano katedrę wawelską, wzniesiono bazylikę Mariacką i dominikański kościół pw. Św. Trójcy oraz augustiański kościół św. Katarzyny i parafialny Bożego Ciała na Kazimierzu.
Kościół św. Małgorzaty w Dębnie
Dębno, położone kilka kilometrów od Brzeska, znane jest głównie dzięki gotycko-renesansowej rezydencji obronnej. Niedaleko, nieco powyżej zamku wznosi się kamienny gotycki kościół. Obie budowle są położone na wzniesieniu, w otoczeniu drzew, a wiedzie do nich aleja wysadzana drzewami.
Kościół św. Marcina w Krakowie
Kościół św. Marcina przy ul. Grodzkiej należy do parafii ewangelickiej. W miejscu, gdzie obecnie znajduje się barokowa świątynia już w XII lub XIII w. istniał romański kościół.
L
Las Wolski w Krakowie
Las Wolski, nazywany krakowskimi zielonymi płucami, położony jest zaledwie ok. 8 km od Rynku. Tutaj znajdują się najwyższe wzgórza Krakowa: Sowiniec (358 m n.p.m.), Pustelnik (352 m n.p.m.) i Srebrna Góra (326 m n.p.m.), dzięki czemu obrastający je Las góruje ponad miastem i stanowi naturalną ścianę zieleni za zachodzie. Historycznie teren ten podzielony był na
M
Murowany dwór w Goszycach
Miejscowość Goszyce położona jest około 20 km na północny-wschód od Krakowa. W średniowieczu była zapewne własnością rycerską, później należała do dóbr królewskich, a wreszcie do kapituły krakowskiej. Od XVI do XVIII w. Goszyce dość często zmieniały właścicieli; pozostał po nich XVII-wieczny dwór modrzewiowy.
Muzeum Diecezjalne w Tarnowie
Tarnów przez stulecia był miastem prywatnym, jednak w 1787 r. książę Eustachy Sanguszko zrzekł się władzy nad miastem. Wówczas władze zaborcze uczyniły Tarnów ośrodkiem administracji.
Muzeum Drogownictwa w Szczucinie
Szczucin istniał jako wieś rycerska już na początku XIV w. Między XIV a XVI w. należał on do Pacanowskich herbu Jelita, później do Stradomskich (XVI-XVIII w.), a w XIX w. do Hussarzewskich i Lubomirskich.
Muzeum Etnograficzne w Tarnowie
Muzeum Etnograficzne zostało utworzone jako osobny oddział Muzeum Okręgowego w 1984 r., chociaż zbiór etnograficzny wyodrębniono z jego zasobów już w 1976 r.
Muzeum Fonografii w Niepołomicach
Muzeum Fonografii w Niepołomicach zostało otwarte w 2011 roku. To jedyne takie muzeum w Polsce – ponad 150 eksponatów prezentuje historię zapisu dźwięku od przełomu XIX i XX wieku poprzez wszystkie dekady zeszłego stulecia. W siedmiu salach ekspozycyjnych – każde pomieszczenie odpowiada kolejnej dekadzie rozwoju fonografii – prezentowane są urządzenia wykorzystywane do zapisu dźwięku, z
Muzeum Historyczno-Etnograficzne w Andrychowie
Andrychów, położony urokliwie nad rzeką Wieprzówką, u podnóży Pańskiej Góry w Beskidzie Małym, był niegdyś jednym z najbardziej uprzemysłowionych miast w całej Galicji. Osada, początkowo zwana Indrzychowem (później Jędrzychów, z łaciny Andrichovia), istniała już na początku XIV wieku. W źródłach pisanych pojawia się po raz pierwszy w 1344 roku jako Henrychów. Niespełna sto lat później
Muzeum im. Aleksandra Kłosińskiego w Kętach
Muzeum im. Aleksandra Kłosińskiego jest ulokowane w zabytkowej kamienicy przy kęckim Rynku. Trzon kolekcji pochodzi z prywatnych zbiorów Aleksandra Kłosińskiego, które po śmierci tego wielkiego miłośnika historii Kęt i społecznika, jego spadkobiercy podarowali miastu.
Muzeum im. Stanisława Fischera w Bochni
Bocheńskie Muzeum mieści się w dwuskrzydłowym, późnobarokowym gmachu. Jest to dawny klasztor Dominikanów i jeden z najcenniejszych obiektów zabytkowych Bochni.
Muzeum Jana Kasprowicza na Harendzie w Zakopanem
Na początku XX w. Zakopane było bardzo modnym miejscem. Wśród bywających tu artystów, naukowców, lekarzy, a nawet działaczy politycznych był Jan Kasprowicz (1869-1926).
Muzeum Jana Wnęka w Odporyszowie
Odporyszów położony jest na niewielkiej wyżynie, kilkadziesiąt kilometrów na północny zachód od Tarnowa. Początki dziejów tej miejscowości sięgają średniowiecza.
Muzeum Karola Szymanowskiego w willi Atma w Zakopanem
Zbudowana pod koniec XIX wieku przez Józefa Kasprusia-Stocha willa Atma była typową podhalańską chałupą. Parterowy budynek przykryty dwuspadowym dachem ozdabiały od frontu ganek i odkryta weranda. Te dwa elementy architektoniczne wskazują, że willa przeznaczona była także pod wynajem dla turystów. Sam budowniczy i właściciel Atmy pracował jako snycerz przy powstawaniu pierwszej willi w stylu zakopiańskim
Muzeum Narodowe w Krakowie – Gmach Główny
Gmach Główny Muzeum Narodowego w Krakowie, zwany też Nowym Gmachem, swój architektoniczny kształt zawdzięcza projektowi opracowanemu w latach trzydziestych XX wieku. Zamiar budowy nowej siedziby najstarszego (powołanego do życia w 1879 roku) polskiego muzeum pojawił się zaraz po odzyskaniu przez Polskę niepodległości. Muzeum stanowiące w zamierzeniach „pomnik wolności” miało mieścić się przy realizowanych właśnie, reprezentacyjnych
Muzeum Pamiątek po Janie Matejce – „Koryznówka” w Nowym Wiśniczu
Wiśnicz, istniejący już w XIII w., zawdzięcza swój rozkwit rodzinie Lubomirskich. Wojewoda krakowski Stanisław Lubomirski uzyskał prawa miejskie dla Nowego Wiśnicza (1616) i ufundował ważne miejskie budowle: kościół, klasztor Karmelitów bosych oraz ratusz.
Muzeum Parafialne w Grybowie
Miasteczko Grybów jest położne w połowie drogi między Nowym Sączem a Bieczem, nad rzeką Białą. Lokował je w 1340 r. Kazimierz Wielki na terenie istniejących już tutaj wsi. Około połowy XIV w. powstała parafia grybowska wraz z kościołem pw. św. Katarzyny, ufundowanym przez Kazimierza Wielkiego.
Muzeum Pienińskie im. Józefa Szalaya w Szczawnicy
Znana ze swych uzdrowiskowych walorów, leżąca u stóp Pienin Szczawnica zawdzięcza częściowo swoją sławę węgierskiemu rodowi Szalayów. Kiedy w 1828 r. miasteczko znalazło się w ich rękach, Józef Szalay, wykorzystując miejscowe źródła, urządził tutaj kurort w „szwajcarskim stylu”.
Muzeum Pienińskie im. Józefa Szalaya w Szachtowej
Znana ze swych uzdrowiskowych walorów, leżąca u stóp Pienin Szczawnica zawdzięcza częściowo swoją sławę węgierskiemu rodowi Szalayów. Kiedy w 1828 roku miasteczko znalazło się w ich rękach, Józef Szalay, wykorzystując miejscowe źródła, urządził tutaj kurort w „szwajcarskim stylu”. W swoim testamencie przekazał Szczawnicę Akademii Umiejętności, która w 1909 roku sprzedała ją hrabiemu Stadnickiemu z Nawojowej.
Muzeum Pożarnictwa w Alwerni
Otoczona dwoma Parkami Krajobrazowymi – Tenczyńskim i Rudniańskim – Alwernia jest położona w południowo-wschodniej części powiatu chrzanowskiego, w odległości trzydziestu kilometrów na zachód od Krakowa.
Muzeum Pszczelarstwa „Sądecki Bartnik” w Stróżach
Miejscowość Stróże jest położona w połowie drogi między Gorlicami a Nowym Sączem. W odległości ok. dwóch kilometrów od centrum Stróż w kierunku północnym, po prawej stronie drogi do Bobowej, znajduje się „Sądecki Bartnik”.
Muzeum Regionalne PTTK w Gorlicach
Muzeum Regionalne PTTK im. Ignacego Łukasiewicza w Gorlicach, mieszczące się w dwóch połączonych ze sobą niewielkich kamienicach z XVIII wieku, gromadzi zbiory dotyczące historii miasta i okolic. Zadziwia niezwykła różnorodność kolekcji: od rzemiosła artystycznego, eksponatów etnograficznych, starodruków, kronik, widokówek, fotografii przybliżających dzieje regionu, poprzez rozwijający się na przełomie XIX i XX wieku na ziemi gorlickiej
Muzeum „Rydlówka” w Krakowie
Znajdujący się na terenie dawnej wsi Bronowice Małe (obecnie w granicach Krakowa) dom – zwany dzisiaj „Rydlówką” – zbudował w latach 1894-1895 dla swojej rodziny malarz Włodzimierz Tetmajer.
Muzeum Sztuki i Techniki Japońskiej Manggha w Krakowie
Stojąc u stóp Wawelu z twarzą zwróconą ku Wiśle, trudno nie zauważyć miękko i faliście rysującego się na drugim brzegu rzeki budynku, nawiązującego formą do płynącej obok wody. Kiedy się do niego przybliżymy, zauważymy, że jego lustrzana od strony rzeki fasada oddaje „pożyczony krajobraz”, jak świetnie to ujął jeden z teoretyków architektury. Konstrukcję dachu zaś
Muzeum Turystyki Górskiej na Markowych Szczawinach w Zawoi
Muzeum Turystyki Górskiej stoi na polanie Markowe Szczawiny, czyli 1180 m n.p.m., na północnych stokach Babiej Góry. Jego historia splata się z losami pobliskiego Schroniska im. Dra Hugona Zapałowicza, które utworzono w 1906 roku jako Oddział Babiogórskiego Towarzystwa Tatrzańskiego (w jego miejsce w 2009 wzniesiono duże i nowoczesne schronisko PTTK). Muzeum jest najstarszą placówką tego
Muzeum Wincentego Witosa w Wierzchosławicach
Wincenty Witos (1874–1945), urodzony w Wierzchosławicach pod Tarnowem, równolegle z rozwojem swej kariery politycznej układał swoje sprawy osobiste w rodzinnej wsi. W 1899 roku ożenił się z Katarzyną Tracz, która w posagu wniosła kilka morgów ziemi. To właśnie na niej w 1913 roku, niecały kilometr od rodzinnej chałupy, wybudował własną zagrodę. Nowa zabudowa nie tylko znacząco
Muzeum Zamek w Oświęcimiu
Najstarsze ślady osadnictwa na położonym nad Sołą wzgórzu zamkowym pochodzą z XI w. Gród, będący siedzibą kasztelana, jest po raz pierwszy wzmiankowany w 1179 r. W 1241 r został spalony w czasie najazdu mongolskiego.
N
Nadwiślański Park Etnograficzny w Wygiełzowie
Skansen w Wygiełzowie prezentuje kulturę ludową z terenów położonych na zachód od Krakowa, aż po historyczną granicę ze Śląskiem na rzece Przemszy. Na powierzchni ok. czterech hektarów rozmieszczono ponad dwadzieścia obiektów budownictwa drewnianego oraz towarzyszącej im małej architektury.
O
Ogrody Zgromadzenia Księży Misjonarzy w Krakowie
Zgromadzenie Księży Misjonarzy założył św. Wincenty à Paulo w 1625 r. w Paryżu, w celu prowadzenia misji parafialnych oraz kształcenia duchowieństwa. W Krakowie Misjonarze pojawili się w 1682 r. za sprawą biskupa Jana Małachowskiego.
Opactwo oo. Benedyktynów w Tyńcu (Kraków)
Na kamiennym, wysokim brzegu Wisły, nieopodal Krakowa zamieszkują już od prawie tysiąca lat benedyktyńscy mnisi. Żyją oni według reguły ułożonej przez św. Benedykta z Nursji, od którego imienia wywodzi się nazwa zakonu.
Opactwo oo. Cystersów i kościół św. Bartłomieja w Mogile (Kraków)
Cystersów do podkrakowskiej Mogiły sprowadził biskup krakowski Iwo Odrowąż ok. 1225 r. Wkrótce potem rozpoczęli oni budowę kościoła pw. św. Wacława.
Orawski Park Etnograficzny w Zubrzycy
Teren polskiej Orawy, graniczącej od południa ze Słowacją, obejmuje swym zasięgiem część Kotliny Orawsko-Nowotarskiej oraz południowe stoki Beskidu Wysokiego: Pasmo Babiogórskie i część Działów Orawskich.
„Organy” Władysława Hasiora na Przełęczy Snozka
Władysław Hasior (1928–1999), jeden z najbardziej intrygujących i rozpoznawalnych artystów polskich XX wieku, urodził się w Nowym Sączu. W 1947 roku rozpoczął naukę w Szkole Przemysłu Drzewnego w Zakopanem, która w owym czasie przekształciła się w słynne później Liceum Plastyczne i Zespół Szkół Zawodowych. Młody Władysław trafił do klasy rzeźbiarskiej pod kierunkiem Antoniego Kenara, który zreformował wówczas program nauczania –
Osada młynarska Boroniówka w Grodzisku
W przeszłości Prądnik nazywany był „życiodajną tętnicą” Krakowa. Określenie to zawdzięcza zapewne istnieniu dużej liczby zakładów wodnych, zlokalizowanych wzdłuż jego koryta i napędzanych siłą przepływającej wody. Były to głównie kuźnie, papiernie, folusze, gdzie obrabiano sukno, szabelnie, w których wykonywano białą broń, browary, gorzelnie oraz prochownie, tartaki i młyny wodne, stanowiące niegdyś bardzo istotne zaplecze przemysłowe
Osada młyńska w Roztoce-Brzezinach
Roztoka-Brzeziny to wieś położona na Pogórzu Rożnowskim, w dolinie rzeki Dunajec. W źródłach pisanych nazwa wsi Rostok pojawia się po raz pierwszy w 1409 roku. W owym czasie należała ona do rodziny Rożenów herbu Gryf. Później, tak jak pobliski Rożnów, zakupił ją Zawisza Czarny, a w kolejnych latach przechodziła z rąk do rąk kolejnych właścicieli. Nazwa
Osiedle domów górniczych – Stara Kolonia w Brzeszczach
Miasto Brzeszcze, położone niedaleko Oświęcimia, było w XIX w. galicyjską wioską. Zabudowa wsi skupiała się wokół folwarku, a jej mieszkańcy trudnili się głównie pracą na roli.
P
Pałac biskupa Erazma Ciołka w Krakowie
W latach 1503-1505 biskup płocki Erazm Ciołek (1474-1522) zbudował w miejscu dwóch XIV-wiecznych kanonii okazały pałac. Biskup był sekretarzem Aleksandra Jagiellończyka, humanistą i dyplomatą.
Pałac Długoszów w Siarach
Leżąca w sąsiedztwie Gorlic, malowniczo położona nad Sękówką niewielka miejscowość Siary zyskała na znaczeniu na początku XX wieku, kiedy tutejszy dwór wraz z otaczającym go parkiem i zabudowaniami gospodarczymi zakupił Władysław Długosz. Na przełomie XIX i XX wieku dorobił się fortuny w przemyśle naftowym, jednocześnie stał się jedną z ważniejszych figur politycznych w Galicji. Przed
Pałac Goetzów-Okocimskich w Brzesku
Pałac Goetzów-Okocimskich został wzniesiony na przełomie XIX i XX wieku w miejscowości Okocim, obecnie na obrzeżach miasta Brzesko, dla przemysłowca, właściciela jednego z największych browarów w monarchii austro-węgierskiej, barona Jana Albina Goetza-Okocimskiego i jego żony Zofii z hrabiów Sumińskich. Najstarsza część tego reprezentacyjnego założenia została zaprojektowana w 1897 roku i zrealizowana w kolejnym roku przez
Pałac Górków w Krakowie
Pałac Górków usytuowany jest na rogu ulic Kanoniczej i Podzamcze, u stóp wzgórza wawelskiego. Jest to teren najstarszej dzielnicy Krakowa, Okołu, której układ urbanistyczny został wytyczony w XIII w.
Pałac i park im. Anny i Erazma Jerzmanowskich w Krakowie
Zespół pałacowo-parkowy im. Erazma Jerzmanowskiego jest położony w południowo-wschodniej części Krakowa, na terenie dawnej wsi Prokocim. Powstała ona prawdopodobnie pod koniec XIII lub na początku XIV stulecia.
Pałac i Piwnica pod Baranami w Krakowie
Nie wiadomo, kiedy po raz pierwszy godło w postaci dwu baranów o jednej głowie pojawiło się na kamienicy znanej dziś powszechnie jako „pałac Pod Baranami”. Na pewno jednak w 1587 roku drzeworytem przedstawiającym takie stworzenie zilustrowano satyrę Marcina Bielskiego powiązaną z tym właśnie budynkiem – Rozmowę nowych proroków, dwu baranów o jednej głowie, starych obywatelów
Pałac Konopków w Wieliczce
Pałac Konopków znajduje się w północno-wschodniej części miasta, w niewielkiej odległości od Zamku Żupnego i Kopalni Soli. Podobnie jak to jest w wypadku większości budynków znajdujących się w Wieliczce, jego historia wiąże się z największym skarbem miasta – solą.
Pałac Larischa w Krakowie
Pałac nazywany tradycyjnie mianem Larischa (czasem Larysza) od momentu budowy – a właściwie przebudowy starszych obiektów w latach 1743–1765, według planów architekta Franciszka Placidiego – zmieniał wielokrotnie zarówno właścicieli, najemców, jak i wygląd. W 1805 roku budynek zaczęły użytkować władze miejskie, które nie chciały już dłużej korzystać ze zrujnowanego ratusza na Rynku – odtąd nazywano
Pałac Potockich w Krakowie
Kamienica przy Rynku Głównym 20 w Krakowie należy do najstarszych murowanych domów w tej okolicy. Nazywano ją różnie – kamienicą Regulińską, Książęcą, Zbaraską, a także pałacem Wodzickich, Wielopolskich, Jabłonowskich czy Potockich. Wszystkie te nazwy wiążą się z nazwiskami jej kolejnych właścicieli. Każdy z nich na swój sposób przyczynił się do wyglądu kamienicy, choć niewątpliwie najwięcej
Pałac Pusłowskich w Krakowie
Ukryty w głębi niewielkiego ogrodu przy ulicy Westerplatte budynek, choć szumnie nazywany pałacem, jest właściwie bardziej okazałą willą przywołującą na myśl włoskie rezydencje podmiejskie. Należała przez niemal stulecie do słynącej z kolekcjonerskiej pasji rodziny hrabiów Pusłowskich. Jeszcze z początkiem XIX wieku działka, na której obecnie stoi willa była częścią malowniczego, pełnego ogrodów przedmieścia – dzielnicy
Pałac Radziwiłłów w Balicach
Pałac w Balicach, jednej z najstarszych podkrakowskich wsi, znajduje się w otoczeniu kilkuhektarowego, pięknego parku, w którym rośnie wiele gatunków rzadko występujących krzewów i drzew.
Pałac Starzeńskich w Płazie
Na zespół pałacowo-parkowy w Płazie składa się kilka elementów zabudowy: zlokalizowany w północnej części założenia wielokrotnie przekształcany pałac, budynki gospodarcze (najstarsze powstały w poł. XIX w.), ogrodzenie z bramami i oczywiście malowniczy park. Prawdopodobnie dwór istniał w tym miejscu już w XVI wieku. W XVIII stuleciu został przebudowany na rezydencję barokową. W 1898 roku pałac
Pałac Thetschlów w Jaszczurowej
Wjeżdżając do Jaszczurowej drogą krajową nr 28 od Wadowic, można łatwo przeoczyć skryty za gęstym drzewostanem pałac. Wnikliwe spojrzenie pozwoli dostrzec, że zespół dworsko-parkowy w Jaszczurowej wyróżnia się nie tylko niespotykanymi na tych terenach rozwiązaniami architektonicznymi, ale i fascynującą historią. Pierwsze wzmianki o wsi Jaszczurowa pochodzą z 1389 roku, zaś informacje o dworze pojawiają się
Pałac w Igołomi
Igołomia jest położna na lewym brzegu Wisły, na terenie, który obfituje w ślady osadnictwa starożytnego i wczesnośredniowiecznego. Źródła pisane wymieniają wieś w 1229 r., kiedy to dzieliła się na tzw. Igołomię Mniejszą, należącą do kolegiaty św. Floriana i Igołomię Większą, będącą uposażeniem klasztoru tynieckiego.
Pałac w Kościelnikach (Kraków)
Dzielnica Nowa Huta, kojarząca się przede wszystkim z socjalistycznym miastem i ogromnym kombinatem, powstała na terenach, gdzie przez wieki istniały wioski, kościoły, pałace i dwory. Jedną z takich wsi są Kościelniki, przyłączone do miasta w 1973 r. jako osiedle Nowej Huty.
Pałac w Nawojowej
Położona przy drodze z Nowego Sącza do Krynicy Nawojowa to miejscowość o bardzo długiej, bo sięgającej XV w. historii. W XVI stuleciu należała do Piotra Nawojowskiego, który ok. 1580-1590 wzniósł tutaj murowany dwór.
Pałac w Osieku
Odległy o kilka kilometrów i położony na południe od Oświęcimia Osiek wzmiankowany był już w 1278 r. Wieś tę, znajdującą się na terenie księstwa oświęcimskiego, kupił w 1457 r. król Kazimierz Jagiellończyk z przeznaczeniem na zastawy pożyczkowe.
Pałac w Paszkówce
Pomimo swego położenia na granicy ziem historycznie przynależnych do Krakowa i do Śląska Paszkówka zawsze była związana z królewskim miastem. Ta znana już od czasów średniowiecznych wieś należała w 2. poł. XIII w. do Radwanitów, będących w służbie rycerskiej u Bolesława Wstydliwego.
Pałac w Pławowicach
Pławowice leżą niedaleko Nowego Brzeska, kilka kilometrów na północ od drogi wiodącej z Krakowa do Sandomierza. Pierwszą wzmiankę o tej miejscowości znajdujemy w źródłach z połowy XIII w., choć z pewnością istniała ona dużo wcześniej.
Pałac w Ryczowie
Ryczów leży w powiecie wadowickim, na południowy zachód od Krakowa, na ziemiach dawnego księstwa oświęcimsko-zatorskiego. Dzieje majątku dworskiego w Ryczowie układają się w kilka epok.
Pałac Wielopolskich w Krakowie
Rozległe zabudowania pomiędzy ul. Poselską, klasztorem oo. Franciszkanów oraz placem Wszystkich Świętych, nazywane pałacem Wielopolskich, są od półtora wieku siedzibą władz Miasta Krakowa.
Pałac Żeleńskich w Grodkowicach
Leżące w połowie drogi między Wieliczką a Bochnią Grodkowice wzmiankowane były już pod koniec XIV w. Od XV stulecia należały one rodu Zadorów-Lanckorońskich z Brzezia; w 1. poł. XVI w. wieś została na pewien czas wydzierżawiona królowej Bonie Sforzy.
Park im. dra Henryka Jordana w Krakowie
Henryk Jordan (1842–1907) to postać niezwykła nie tylko w skali Krakowa. Jego działalność medyczna, społeczna, pedagogiczna i polityczna wywarła ogromy wpływ na kształtowanie się postaw kolejnych pokoleń Polaków. Jordan pochodził z Przemyśla ze zubożałej rodziny ziemiańskiej. Studia medyczne rozpoczął w Wiedniu, jednak dość szybko przeniósł się do Krakowa. Po kilku latach nauki wyjechał do Berlina,
Park im. Wojciecha Bednarskiego w Krakowie
Krzemionki Podgórskie (Góra Lasoty) to wapienne wzgórza na prawym brzegu Wisły, w centrum dzisiejszego Krakowa. Wieńczą je kopiec Krakusa (VIII w.) oraz kościół św. Benedykta (XII w., z reliktami z X-XI w.).
Piec kręgowy w Płazie
Piec kręgowy Hoffman we wsi Płaza pod Chrzanowem to część zabudowy zakładu i kamieniołomu zarejestrowanego pod nazwą Gustaw Baruch i Spółka w 1890 roku. Założycielami Wbyli adwokatJózef Stanisław Retinger i przedsiębiorca oraz radny z Podgórza Gustaw Baruch. Nazwa pieca pochodzi od nazwiska niemieckiego budowniczego Eduarda Hoffmanna, który opatentował ten typ jeszcze w połowie XIX wieku.
Poczta Główna w Krakowie
Powstanie gmachu Poczty Głównej w Krakowie wiąże się z dynamicznym rozwojem poczty i telekomunikacji w XIX wieku. Budynek powstał na działce u zbiegu ulic Wielopole i Kolejowej (obecnie Westerplatte). W 1887 roku wiedeński architekt Friedrich Setz, czołowy projektant poczt w monarchii austro-węgierskiej, opracował projekt dla reprezentacyjnego budynku Cesarsko-Królewskiego Urzędu Poczt i Telegrafów w Krakowie. Projekt
Poliptyk olkuski – bazylika kolegiacka pw. św. Andrzeja w Olkuszu
Wzniesiony zapewne w 1. poł. XIV w. kościół św. Andrzeja w Olkuszu jest jednym z najważniejszych zabytków gotyckiej architektury w Małopolsce.
Pracownia lutnicza Mardułów w Zakopanem
Najstarsza część budynku przy ulicy Kościeliskiej 44 pochodzi jeszcze z lat sześćdziesiątych XIX wieku. Jest to część chałupy Gąsieniców-Sobczaków (obecnie Muzeum Stylu Zakopiańskiego – Inspiracje), której rozdzielenie nastąpiło wskutek rodzinnych podziałów majątkowych. W 1925 roku dom został rozbudowany o kolejne izby przez Andrzeja Mardułę, który ożenił się z jedną z sióstr z rodziny Sobczaków. Chałupa
Pustelnia bł. Salomei w Grodzisku koło Skały
Grodzisko jest położone wśród jurajskich skał, w niewielkiej odległości od Ojcowa. Na urwistej, wysokiej skale nad doliną Prądnika znajduje się jeden z ciekawszych i wciąż jeszcze mało znanych XVII-wiecznych zabytkowych zespołów.
Pustynia Błędowska
Powstanie Pustyni Błędowskiej można podzielić na dwa etapy. Pierwszy z nich to czasy bardzo odległe, ok. 2-3 mln lat temu, kiedy na obszarze obecnie przez nią zajmowanym istniały głębokie doliny wyżłobione przez rzeki w skałach dolomitowo-wapiennych.
R
Ratusz w Nowym Sączu
Miasto Nowy Sącz, położone na trakcie handlowym prowadzącym z Węgier do Krakowa, lokowane było w 1292 r. przez króla czeskiego Wacława II. Usytuowane na ziemi biskupów krakowskich, w widłach Kamienicy i Dunajca, miało zastąpić Stary Sącz, którego mieszkańców chciano tutaj przenieść.
Rezerwat przyrody Dolina Racławki
Rezerwat przyrody Dolina Racławki położony jest na terenie Parku Krajobrazowego Dolinki Krakowskie, wchodzącego w skład Zespołu Parków Krajobrazowych Województwa Małopolskiego.
Ruiny zamku oraz skansen w Dobczycach
Dobczyce należą do najstarszych osad w dolinie rzeki Raby. Wyniki badań archeologicznych na wzgórzu zamkowym dowodzą istnienia osady ludzkiej z epoki brązu, epoki żelaza oraz wczesnego średniowiecza. Zakonserwowane i częściowo zrekonstruowane kamienne ruiny średniowiecznego zamku wznoszą się na skraju skalistego wzgórza sterczącego nad doliną Raby, na zachód od lokacyjnej części miasta. Zamku nie wymieniają wśród
S
Sądecki Park Etnograficzny w Nowym Sączu
Sądecki Park Etnograficzny znajduje się na terenie dawnej wsi Falkowa, obecnie włączonej w obszar Nowego Sącza. Początki skansenu sięgają 1965 r., kiedy to jego organizację zainicjowała dr Hanna Pieńkowska, pełniąca wówczas funkcję konserwatora wojewódzkiego.
Sala Józefa Mehoffera w „Domu pod Globusem” w Krakowie
Dom pod Globusem, jak nazwano krakowską siedzibę Izby Przemysłowo-Handlowej, mieści się na rogu ulicy Długiej i Basztowej. Jego charakterystyczną sylwetę z wieżą i globusem najlepiej widać u wylotu ul. Sławkowskiej.
Samotnia artystów – dawna pracownia ceramiczna Heleny i Romana Husarskich w Krakowie
Przegorzały to nazwa dawnej wsi malowniczo położonej na lewym brzegu Wisły zaledwie 7 km na północ od Krakowa, posadowionej pomiędzy kopcem Kościuszki, parkiem Decjusza i klasztorem na Bielanach. Na jej obrzeżach, na południowych stokach pasma Sowińca, z końcem lata 1902 roku osiedlili się Karolina i Wincenty Sataleccy, pradziadowie gospodarującej tu obecnie rodziny Husarskich. Najwcześniejsze wzmianki
Sanatorium „Patria” w Krynicy-Zdroju
Pensjonat Jana Kiepury, Patria, został wybudowany w latach 1932-1934.
Sanktuarium Matki Bożej Tuchowskiej w Tuchowie
Tuchów jest położony na wzgórzu nad Białą, na trasie z Tarnowa do Nowego Sącza. W XI w. żona Władysława Hermana, Judyta, ofiarowała go jako wieś królewską benedyktynom tynieckim.
Stary Dom Zdrojowy w Krynicy
Krynica jest jednym z największych i najbardziej znanych polskich uzdrowisk. Rozsławiły ją wody lecznicze, a także odbywający się tu Europejski Festiwal im. Jana Kiepury, który przyciąga latem do Krynicy miłośników opery, operetki i baletu.
Stary Teatr – Konserwatorium Muzyczne w Krakowie
Jacek Kluszewski, gruntownie wykształcony muzyk i miłośnik raczkującego na ziemiach polskich teatru – przy tym szeroko znany w swoim czasie przedsiębiorca – w 1789 roku nabył od małżeństwa Szasterów dwie kamienice z zamiarem przeznaczenia ich na stały miejski teatr. Kamienice położone były w narożu ulic Szczepańskiej i bezimiennej (później nazwanej Jagiellońską). Historia tych domów sięga
Synagoga i Dom Modlitwy w Dąbrowie Tarnowskiej
Miasto Dąbrowa Tarnowska, położone nad rzeką Breń, istniało jako osada wiejska już w XIV w. Należała wówczas do rodu Ligęzów, którzy ufundowali tutaj kościół i zbudowali zamek.
Synagoga i Muzeum Żydowskie w Oświęcimiu
Pierwsi Żydzi pojawili się w Oświęcimiu w II połowie XVI wieku, tworząc gminę wyznaniową z synagogą i cmentarzem. Ich stabilną sytuację prawną i ekonomiczną określały przywileje, wydawane przez kolejnych władców. Był to też okres kształtowania się relacji z nieżydowskim otoczeniem i pierwszych konfliktów na tle religijnym oraz ekonomicznym. Od 1772 roku miasto znalazło się pod
Synagoga w Bobowej
Bobowa wspominana jest w dokumentach już w 1339 r. Była miastem prywatnym i siedzibą możnego rodu Gryfitów. W XV-XVII w. Bobowa stała się znaczącym ośrodkiem, o czym świadczą trzy znajdujące się tu wówczas kościoły.
Szałasy na Polanie Podkólna w Jurgowie
Jurgów jest położony na południowo-zachodnim krańcu polskiego Spisza, nad rzeką Białką i należy do gminy Bukowina Tatrzańska. Jak podaje tradycja, nazwa wsi założonej w 1546 r. przez pasterzy wołoskich wywodzi się od imienia sołtysa Jurko.
Szpital im. J. Babińskiego w Krakowie
Krakowski kompleks szpitala neuropsychiatrycznego zajmuje spory obszar w południowo-zachodniej części miasta. Budynki szpitalne oraz pawilony pomocnicze usytuowane w parku tworzą unikatowy zespół urbanistyczno-architektoniczny.
T
Tartak i folusz w Orawskim Parku Etnograficznym w Zubrzycy Górnej
W Orawskim Parku Etnograficznym w Zubrzycy Górnej prezentowana jest kultura materialna górali orawskich. Oprócz charakterystycznych dla tego regionu budynków mieszkalnych czy obiektów sakralnych w skansenie można obejrzeć także dwa zabytki techniki: tartak i folusz, które znajdują się przy potoku. Na początku XX w., w Zarębku Niżnim, przysiółku gorczańskiej wsi Łopuszna, przy potoku Łopuszanka, bracia Józef
Teatr im. Juliusza Słowackiego w Krakowie
Teatr im. Juliusza Słowackiego, usytuowany w pobliżu krakowskich plant przy pl. św. Ducha 1, nosi tę nazwę od 1909 roku, wcześniej bowiem, to jest od momentu jego wzniesienia, nazywano go Teatrem Miejskim w Krakowie. Postawiono go w latach 1891–1893 według zatwierdzonego jeszcze w 1890 projektu autorstwa architekta Jana Zawiejskiego na miejscu wyburzanego wówczas średniowiecznego kompleksu
Tradycja św. Kingi w Starym Sączu
Klasztor klarysek w Starym Sączu został ufundowany ok. 1280 r. przez księżną Kingę, żonę Bolesława Wstydliwego. W tym samym czasie założyła ona klasztor franciszkanów, który jednak nie odrodził się po kasacie w 1782 r.
W
Wieś Kacwin na Spiszu
Kacwin, z języka niemieckiego katzwinkel, czyli koci zakątek, położony jest na Spiszu – dawnej historycznej krainie, która do 1920 roku stanowiła część Królestwa Węgierskiego. Pierwsza wzmianka o wsi pochodzi z 1320 roku, dowiadujemy się o niej z dokumentu sprzedaży dokonanej przez Kokosza Berzewiczego. Wieś lokowana na prawie niemieckim przez następne stulecia (z krótkimi odstępstwami) należała
Wieś łemkowska Bartne
Łemkowszczyzna to obszar obejmujący po polskiej stronie tereny Beskidu Sądeckiego, Niskiego oraz zachodni skrawek Bieszczadów. O pochodzenie etniczne Łemków toczone są spory: uważa się ich za potomków osadników wołoskich z XIV-XVI w. lub za pierwszych osadników ruskich w Karpatach.
Wieś Frydman na Spiszu
Wieś Frydman na Spiskim Zamagórzu sięga swymi początkami zapewne jeszcze XIII w. Lokowana ponownie w 1308 r. przez Fryderyka z Huncowiec, w dokumentach z 1320 r. występuje jako „Fridmanvagasa”, czyli „poręba Frydmana”.
Wieża Ratuszowa w Krakowie
Krakowski ratusz przez kilka wieków zdobił Rynek Główny po zachodniej stronie Sukiennic. Był to budynek późnogotycki, ze schodkowymi szczytami, piętrowy, z wysoką wieżą.
Willa Czerwony Dwór w Zakopanem
Pierwsza nazwa willi przy ulicy Kasprusie 27 brzmiała „Władysławka”. Nadała ją fundatorka budynku Oktawia Lewandowska na cześć swojego męża. Choć w historii Władysławki wciąż jest dużo nieścisłości, to zachowane dokumenty, wspomnienia przebywających w niej gości przybliżają losy tej jednej z najbardziej reprezentacyjnych willi w stylu zakopiańskim. Po raz pierwszy Władysławka została uwieczniona w trakcie budowy,
Willa Domańskich w Nawojowej Górze
Jednym z przysiółków Nawojowej Góry, wsi położonej nieopodal Krzeszowic, jest teren zwany Gwoźdźcem. Na Gwoźdźcu mieściła się niegdyś prochownia, która najprawdopodobniej na przełomie XVIII i XIX wieku uległa poważnemu zniszczeniu na skutek wybuchu. Dwór odbudowano i jeszcze przez jakiś czas pełnił tę samą funkcję. W 1916 roku budynek zakupił lekarz fizjolog, profesor i rektor UJ,
Willa Eugeniusza Kwiatkowskiego w Tarnowie-Mościcach
Chemikowi Ignacemu Mościckiemu, który w 1926 roku został prezydentem Rzeczypospolitej Polskiej, Tarnów zawdzięcza nie tylko nazwę jednej ze swych dzielnic, ale przede wszystkim wielki skok gospodarczy. Ostateczna decyzja o budowie Państwowej Fabryki Związków Azotowych zapadła w 1927 roku, a już 18 stycznia 1930 roku świętowano jej uroczyste otwarcie. Szybka budowa fabryki w szczerym polu wymagała
Willa Oksza w Zakopanem
W Zakopanem, przy ulicy Zamoyskiego znajduje się jedna z piękniejszych drewnianych willi. Budynek ten jest dziełem Stanisława Witkiewicza, twórcy stylu zakopiańskiego. Zaprojektował ją w latach 1894–1895 dla Bronisławy i Wincentego Korwin-Kossakowskich. Był to jego trzeci projekt architektoniczny rozwijający koncepcję stylu zakopiańskiego. Witkiewicz chciał stworzyć styl narodowy w sztuce, a inspiracją była dla niego sztuka ludowa
Wystawa „Klisze pamięci” w Harmężach
Harmęże są położone w Kotlinie Oświęcimskiej. Można odwiedzić tutaj kościół pw. Matki Bożej Niepokalanej i klasztor oo. Franciszkanów oraz prowadzone przez nich Centrum Świętego Maksymiliana.
Wystawa „Panorama siedmiogrodzka” w Muzeum Okręgowym w Tarnowie
Muzeum Okręgowe w Tarnowie, wcześniej nazywane Miejskim, działa od 1927 r. Gromadzi dzieła sztuki i rzemiosła artystycznego, a także dokumenty związane z historią miasta i regionu.
Z
Zabudowa Bochni
Bochnia wyrosła na soli. Geologiczne ukształtowanie terenu, na którym powstała niewielka początkowo osada, sprawiło, że przemysł solny stał się siłą napędową miasta. Pierwsza historyczna wzmianka o osadzie o nazwie „Bochnia” pojawia się w dokumencie patriarchy jerozolimskiego Monachusa, który w 1198 roku potwierdził, że rycerz Mikora Gryfita w latach ok. 1163–1175 uposażył w „sal de Bochegna”
Zabudowa miasta Sławków
Sławków, miasto położone nad Białą Przemszą, na granicy ziemi krakowskiej i Śląska, było w średniowieczu ważnym punktem na szlaku handlowym z Wrocławia do Krakowa. Pierwsza pisana wiadomość o nim datowana jest na 1220 r., kiedy ufundowano tutaj szpital dla górników.
Zabudowa miasta Stary Sącz
Najstarsze miasto Sądecczyzny jest położone na wzgórzu pomiędzy Dunajcem a Popradem, w miejscu skrzyżowania dawnej drogi węgierskiej i traktu Nowy Sącz – Nowy Targ.
Zabudowa miasteczka Ciężkowice
Ciężkowice to niewielkie miasto położone w dolinie rzeki Białej. Najstarsze wzmianki o nim pochodzą z końca XI w., kiedy to Judyta, żona Władysława Hermana, nadała osadę benedyktynom z Tyńca. Jednak Kazimierz Wielki odebrał zakonnikom te ziemie i w 1348 r. wystawił przywilej lokacyjny dla miasta. Ciężkowice leżały na zbiegu dwóch szlaków handlowych z Węgier, organizowano
Zabudowa miasteczka Lanckorona
Lanckorona jest położona w malowniczym, podbeskidzkim krajobrazie, nieopodal Kalwarii Zebrzydowskiej. Zabudowania miasteczka zajmują południowy stok Góry Zamkowej, zwanej również Lanckorońską. Już w XIII w. na tej górze istniała strażnica, później zaś zamek wzniesiony przez Kazimierza Wielkiego.
Zabudowa miejska Lipnicy Murowanej
Lipnica Murowana, leżąca na Pogórzu Wiśnickim, rozwinęła się w okresie średniowiecza dzięki położeniu przy węgierskim szlaku handlowym. Lokacji miasta na prawie średzkim dokonał w 1326 r. król Władysław Łokietek.
Zabudowa Niepołomic
Położone niedaleko Krakowa, na skraju Puszczy Niepołomickiej, miasto Niepołomice zasłynęło w ostatnich latach sukcesami w sferze inwestycji i gospodarności oraz ze względu na dbałość, jaką otoczono miejscowe obiekty zabytkowe.
Zabudowa wsi Nowa Biała wraz z rezerwatem Przełom Białki
Nowa Biała to jedyna wieś spiska położona na zachodnim brzegu rzeki Białki. Miejscowość powstała prawdopodobnie w XIV w., w wyniku akcji kolonizacyjnej węgierskiego rodu Berzewiczych, władającego wówczas tymi ziemiami.
Zabudowania dawnego folwarku w Pisarach
Wieś Pisary położona jest kilka kilometrów na wschód od Krzeszowic, wśród niewielkich pagórków. W południowej części miejscowości, nieopodal przepływającej rzeki Rudawki zachowały się zabudowania dawnego folwarku.
Zabytkowa zabudowa rynku w Alwerni
Alwernia jest położona ok. 30 km na zachód od Krakowa, pośród lasów Rudniańskiego Parku Krajobrazowego. Jej założenie, nazwa i dzieje są ściśle związane z tutejszym klasztorem bernardynów, ufundowanym na początku XVII w. przez Krzysztofa Korycińskiego.
Zabudowa wsi Gołkowice
Gołkowice to wieś nieopodal Starego Sącza. Gospodarstwa ciągną się po obu stronach drogi, domy zwrócone są do ulicy ścianami szczytowymi i połączone murem, w którym mieszczą się sklepione łukiem bramy wjazdowe i bramki dla pieszych.
Zagroda Felicji Curyłowej w Zalipiu
Zalipie to wioska położona na Powiślu Dąbrowskim, od dawna słynąca z malowanych chat. Jedną z najsłynniejszych malarek była Felicja Curyłowa. W latach 30. XX w. w południowej część wsi Zalipie, w przysiółku Nowiny, Felicja wraz z mężem Ludwikiem wybudowali zagrodę. Budynki są drewniane i podobne do innych wiejskich zabudowań z okolicznych terenów, ale stały się
Zagroda Maziarska w Łosiu
W Łosiu mówi się, że „jak Łosie Łosiem, zawsze tu ludzie handlowali”. Do połowy XIX w. głównie mazią drzewną i dziegciem, które pozyskiwali, wypalając drewno. Później produktami pochodzenia naftowego: mazią, smarami technicznymi, olejem i naftą. Maź, zarówno ta uzyskiwana z drewna, jak i ta z ropy, służyła przede wszystkim do smarowania osi wozów. Naoliwiano nimi
Zagroda ze Staniątek w Nadwiślańskim Parku Etnograficznym w Wygiełzowie
Nieopodal klasztoru we wsi Staniątki pod Niepołomicami w 1855 r. została wzniesiona zagroda okołowa – zabudowania mieszkalne i gospodarcze zamknięto w czworoboku, tworząc tym samym wewnętrzny dziedziniec – miejsce prac gospodarczych. W latach 70. XX w. zagroda została zakupiona przez muzeum od jej ówczesnego właściciela, Karola Szewczyka, a następnie zrekonstruowana w skansenie z zachowaniem oryginalnej
Zakład Salezjański w Oświęcimiu
Gród Oświęcim istniał już w XII w., a prawa miejskie otrzymał ok. 1272 r. Z podziału księstwa cieszyńskiego dokonanego po 1315 r. powstało księstwo oświęcimskie, którym władał wówczas książę Władysław.
Założenie dworskie w Zbyszycach
W dawnych czasach ludność zamieszkująca dolinę Dunajca trudniła się głównie uprawą roli i rybołówstwem. Życie ludzi w ścisły sposób związane więc było z życiodajną wodą. Swój początek i kres wodom Dunajca zawdzięcza również założenie dworskie w Zbyszycach. Zbyszyce to niewielka miejscowość położona na prawym brzegu Jeziora Rożnowskiego. Jej pierwszymi właścicielami odnotowanymi w źródłach byli Kępińscy
Założenie pałacowo-parkowe w Młoszowej
Młoszowa, leżąca w pobliżu Trzebini, była przez stulecia własnością rodziny Młoszowskich, którzy pod koniec XVII w. wznieśli tutaj dwór. Kiedy w 1790 r. ród ten wygasł, wieś dostała się w posiadanie spadkobierców Hieronima Wielopolskiego.
Zamek w Czchowie
Malowniczo położony Czchów, będący jednym z najstarszych miast Małopolski, może poszczycić się bogatą historią i wspaniałymi zabytkami, które świadczą o jego dawnej pozycji i bogactwie. Znany z pierwszych dokumentów pod nazwą Schov, Alba Ecclesia czy Wyskirche rozwijał się od przełomu XII i XIII wieku głównie dzięki prowadzącemu tędy handlowemu szlakowi na Węgry. Biegnący Doliną Dunajca
Zamek w Dębnie
Zamek w Dębnie niedaleko Brzeska jest jednym z nielicznych zabytków świeckiej architektury polskiej późnego średniowiecza, który zachował pierwotny, prawie nie zmieniony wygląd.
Zamek w Korzkwi
Korzkiew jest położona w niewielkiej odległości na północ od Krakowa. Na wzgórzu w zakolu rzeczki Korzkiewki wznosi się zamek otoczony XIX-wiecznym zespołem parkowym.
Zamek w Lipowcu
Na wysokim, lesistym wzgórzu nad Wisłą, na północ od wsi Babice znajdują się ruiny zamku zwanego Lipowcem. Najstarsze fragmenty wieży datowane są na koniec XIII lub początek XIV w. Istnienie zamku potwierdzają dokumenty z 1303 i 1308 r. dotyczące biskupa krakowskiego Jana Muskaty.
Zamek w Niedzicy
Zamek w Niedzicy, położony na stromej skale nad spiętrzonymi w Zalewie Czorsztyńskim wodami Dunajca, był grodem obronnym pogranicza polsko-węgierskiego. Granica na Dunajcu oddzielała węgierski zamek w Niedzicy panujący nad Spiszem od polskiego zamku w Czorsztynie.
Zamek w Niepołomicach
Niepołomicki zamek jest drugą, obok kościoła parafialnego, fundacją kazimierzowską w tym mieście. Wybudowany w połowie XIV w., był miejscem ważnych spotkań politycznych i dyplomatycznych; stąd wyruszali królowie na myśliwskie wyprawy do pobliskiej Puszczy Niepołomickiej.
Zamek w Pieskowej Skale
W północnej części Ojcowskiego Paru Narodowego, na wysokim cyplu skalnym nad doliną Prądnika góruje zamek w Pieskowej Skale. Wzniesiony przy starej drodze handlowej prowadzącej z Krakowa na Śląsk, jest warowną rezydencją renesansową.
Zamek w Spytkowicach
Na pograniczu ziemi krakowskiej i Śląska, po prawej stronie Wisły, znajduje się wieś Spytkowice. Wymieniona w dokumentach w 1228 r., należała od 1315 r. do księstwa oświęcimskiego, a od 1445 r. do księstwa zatorskiego.
Zamek w Suchej Beskidzkiej
Sucha Beskidzka jest położona w dolinie Skawy, pomiędzy grzbietami Beskidu Makowskiego, Małego i Żywieckiego. Lokowana na prawie niemieckim w 1405 r., otrzymała prawa miejskie w 1896 r.
Zamek w Wiśniczu
Nad zabudowaniami Nowego Wiśnicza dominuje wzniesiony na rozległym wzgórzu zamek. Pierwotna, gotycka budowla powstała tutaj w XV w. dzięki Kmitom herbu Szreniawa, do których Wiśnicz należał już w XIV w.
Zamek w Zatorze
Zator, położony nad Skawą w Kotlinie Oświęcimskiej, istniał jako wieś już w XII w. Prawa miejskie nadał mu w 1292 r. książę cieszyński Mieszko.
Zbór ewangelicki ze Stadeł w Sądeckim Parku Etnograficznym w Nowym Sączu
W północnej części Sądeckiego Parku Etnograficznego znajduje się drewniany świątynia ewangelicka z małopolskiej miejscowości Stadła. Niedługo po pierwszym rozbiorze ziem polskich, w ramach akcji kolonizacyjnej zwanej od imienia cesarza józefińską, do Galicji napłynęli osadnicy niemieccy. W 1781 r. w Stadłach osiedliło się osiemnaście rodzin. Koloniści przebudowali starą drewnianą kaplicę ufundowaną niegdyś przez klaryski ze Starego
Zespół albertyński na Kalatówkach w Zakopanem
W Dolinie Bystrej, między Kuźnicami a Kalatówkami, mieści się kompleks klasztorno-muzealny prowadzony przez siostry albertynki. Wyżej, na zboczach Krokwi, znajduje się pustelnia braci albertynów.
Zespół dawnej zajezdni tramwajowej w Krakowie
Krakowska zajezdnia tramwajowa powstała na peryferiach miasta, na pustkach nadwiślańskich przy ulicy św. Wawrzyńca, w sąsiedztwie gazowni. W 1882 roku powstały pierwsze budynki: wozownia, stajnia i szpital koński – był to bowiem tramwaj konny. W 1900 roku według projektu Karola Knaussa zbudowano wielofunkcyjny kompleks wozowni tramwaju elektrycznego wąskotorowego, hali warsztatowej oraz zakładowej elektrowni prądu stałego.
Zespół dworski w Łopusznej
Łopuszna, znana przede wszystkim z pięknego, drewnianego kościółka, leży nad Dunajcem, w niewielkiej odległości od Nowego Targu. Źródła historyczne podają, iż w 1575 r. wieś otrzymał od króla Stefana Batorego Walerian Poradowski za odwagę wykazaną na polu bitwy.
Zespół dworski w Tomaszowicach
Wieś Tomaszowice, położona na północny zachód od Krakowa, niedaleko trasy prowadzącej do Olkusza, wspominana była już w średniowiecznych dokumentach. W 1581 r. należała do Krzysztofa Gosławskiego, a w XVIII w. do Dębińskich.
Zespół elektrowni miejskiej w Krakowie
Pierwsze krakowskie eksperymenty z oświetleniem elektrycznym przypadły na koniec XIX wieku. W 1880 roku miasto przywitało cesarza Franciszka Józefa iluminacją elektrycznych lamp łukowych, a w 1885 roku światło rozbłysło w budynku magistratu. Początkowe bardziej lub mniej udane doświadczenia z wprowadzaniem oświetlenia elektrycznego doprowadziły do ogromnego zainteresowania tematem. Niebawem niemal każdą ważniejszą restaurację, hotel, zamożne mieszkanie
Zespół gazowni miejskiej w Krakowie
Pierwsze oświetlenie uliczne w Krakowie pojawiło się dopiero w XIX wieku, najpierw były to lampy oliwne, później naftowe. W 1830 roku Kraków – jako pierwsze z polskich miast – rozświetliły lampy gazowe, jednak był to na razie jedynie eksperyment. Jego powodzenie spowodowało, że miasto zapragnęło wybudować własną gazownię, na Kazimierzu. Jednak z powodu braku odpowiedniego
Zespół miejski i kościół i klasztor oo. Reformatów w Bieczu
Położony na wzgórzu nad rzeką Ropą Biecz wywodzi swą nazwę – jak głosi legenda – od zbója Becza. Pod koniec XII w. istniał tu zapewne gród kasztelański, a od 1243 r. w dokumentach wymieniani są bieccy kasztelanowie.
Zespół pałacowo-parkowy Potockich w Krzeszowicach
Krzeszowice sięgają swoją historią 1286 r., kiedy to Fryczko, wójt z Bytomia, lokował na prawie niemieckim wieś o tej nazwie. Należała ona do biskupów krakowskich, a w 1620 r. kupił ją Jan Tęczyński.
Zespół Pałacu Arcybiskupiego w Krakowie
Krakowski zespół budynków Pałacu Arcybiskupiego zajmuje teren ograniczony ulicą Franciszkańską, Plantami i ulicą Wiślną. Od momentu swego powstania był przeznaczony na siedzibę biskupów krakowskich.
Zespół pielgrzymkowy w Kalwarii Zebrzydowskiej
Na południe od miasta, u szczytu góry Kalwarii położony jest barokowy kościół i klasztor Bernardynów. Kalwaryjski zespół pielgrzymkowy obejmuje także czterdzieści dwie kapliczki i kaplice dróg Męki Pańskiej i Matki Bożej, rozmieszczone na południe i wschód od klasztoru, wśród malowniczych pagórków i dolin.
Zespół Szkół Plastycznych im. Antoniego Kenara w Zakopanem
Budynek, w którym mieści się obecnie Zespół Szkół Plastycznych imienia Antoniego Kenara, stoi w miejscu słynnego pensjonatu Skoczyska hrabiny Izy Kronhelmowej. Pensjonat zaprojektowany przez Zygmunta Dobrowolskiego i Tadeusza Stryjeńskiego (ojca Karola) był centrum zakopiańskiego życia kulturalnego. Gościła tu arystokracja, światowej sławy artyści, odbywały się przedstawienia teatralne i koncerty. Niestety 12 października 1910 roku Skoczyska doszczętnie
TAGI ZABYTKÓW ALFABETYCZNIE:
- absyda (6)
- Ada Sari (2)
- Adam Asnyk (1)
- Adam Ballenstedt (1)
- Adam Starzeński (1)
- Adolf Szyszko-Bohusz (1)
- Adrian Baraniecki (1)
- Akademia Górniczo-Hutnicza (1)
- Akademia Krakowska (1)
- Akademia Sztuk Pięknych (1)
- akcja Wisła (3)
- Albertynki (1)
- Aleksander Gierymski (1)
- Aleksander Jagiellończyk (2)
- alkierz (2)
- Alwernia (4)
- ambona (4)
- Ambroży Trausyl (1)
- Andrychów (1)
- Andrzej Wajda (1)
- Antoni Kenar (2)
- Antoni Słonimski (1)
- aparatownia (1)
- apsyda (1)
- apteka (1)
- arboretum (1)
- archeologia (6)
- architekt (1)
- architektura (6)
- architektura barokowa (2)
- architektura drewniana (15)
- architektura przemysłowa (1)
- architektura romańska (2)
- architektura sakralna (1)
- architektura świecka (2)
- archiwum (5)
- Arcybractwo Miłosierdzia i Banku Pobożnego (1)
- arianie (4)
- arkadowe krużganki (1)
- Artur Rubinstein (1)
- Artur Zawisza (1)
- astronomia (3)
- attyka (11)
- Augustianie (3)
- Austriacy (1)
- Austro-Węgry (2)
- autobus (1)
- Babia Góra (1)
- Badeni (1)
- Balice (1)
- Bálint Balassi (1)
- balsam (1)
- bank (1)
- Bank Pobożny (1)
- barok (46)
- Bartne (2)
- bastion (4)
- baszta (9)
- bawełna (1)
- bazylika (2)
- Bejsce (1)
- Benedyktyni (6)
- Benedyktynki (1)
- Bernardyni (5)
- Berzeviczy (3)
- Beskid Makowski (1)
- Beskid Mały (4)
- Beskid Niski (7)
- Beskid Sądecki (5)
- Beskid Wysoki (1)
- Beskid Wyspowy (1)
- Beskid Żywiecki (5)
- Beskidenverein (1)
- Beskidy (1)
- Biała (4)
- Białka (1)
- biblioteka (12)
- Biecz (3)
- biedermeier (1)
- Bielany (1)
- Binarowa (1)
- biskup Prandota (1)
- biskupi krakowscy (7)
- bitwa (4)
- blankowanie (1)
- bł. Bronisława (1)
- bł. Salomea (3)
- Bobowa (2)
- Bobrek (1)
- Bochnia (5)
- Bolesław Książek (1)
- Bolesław Leśmian (1)
- Bolesław Wstydliwy (9)
- Bonerowie (1)
- Bonifratrzy (1)
- boniowanie (4)
- botanika (2)
- Bożogrobcy (4)
- bracia polscy (1)
- bractwa (1)
- Bractwo św. Zofii (1)
- Braniccy (7)
- Branice (1)
- Bronowice (2)
- browar (3)
- Brzesko (2)
- Brzeszcze (1)
- budynki drewniane (26)
- budynki murowane (17)
- budynki podcieniowe (7)
- Burzyńscy (1)
- Byszewscy (1)
- Bzowscy (1)
- cegła (33)
- Centralny Ośrodek Turystyki Górskiej (1)
- Centrum Administracyjne (1)
- ceramika (2)
- cerkiew (10)
- Ceroni (1)
- chasydyzm (1)
- Chełmek (1)
- Chłopska Szkoła Biznesu (1)
- chrzcielnica (6)
- Ciężkowice (2)
- cmentarz (13)
- Compendium ferculorum (1)
- Cystersi (7)
- Czarne (1)
- Czartoryscy (5)
- Czchów (2)
- Czerna (1)
- Czesi (3)
- Czesław Miłosz (1)
- czworaki (1)
- Dąbrowa Tarnowska (1)
- Dąbrowscy (1)
- Dąbscy (1)
- Dalewice (1)
- Dębińscy (3)
- Dębno (1)
- Dębno k. Tarnowa (1)
- dekoracja kryształkowa (1)
- Dembowscy (1)
- design (3)
- detal (1)
- Diablak (1)
- Dłubnia (3)
- Dobczyce (1)
- Dobrzyńscy (1)
- Dołęga (1)
- Dom Machin (1)
- dom modlitwy (1)
- dom Pod Globusem (1)
- Dom Pomocy Społecznej (2)
- Dom Pracy Twórczej (2)
- domek loretański (1)
- Dominikanie (2)
- drewno (55)
- Droginia (1)
- Drohojowscy (1)
- drzewa (1)
- Dubie (1)
- duchacy (3)
- duchaczki (1)
- Dunajec (12)
- Dunikowscy (1)
- Dusan Jurkovic (2)
- dwór (38)
- dwór drewniany (11)
- dwór obronny (6)
- dworek (1)
- Dzieduszyccy (1)
- dziedziniec (14)
- dzwon (15)
- dzwonnica (14)
- Ecce Homo (2)
- eklektyzm (1)
- Ekosamotnia (1)
- elektrowania podgórska (1)
- elewacja (1)
- Emaus (1)
- Emil Zegadłowicz (1)
- empora (1)
- epitafium (1)
- Erazm Ciołek (1)
- Erazm Jerzmanowski (1)
- etnografia (20)
- Eugeniusz Dąbrowa-Dąbrowski (1)
- Europejskie Centrum Muzyki (1)
- ewangelicy (2)
- Fablok (1)
- fabryka amoniaku (1)
- fabryka lokomotyw (1)
- fabryka obuwia (1)
- fala (1)
- fasada (1)
- Felicja Curyłowa (1)
- Feliks Jasieński (1)
- Feliks Kopera (1)
- Feliks Przypkowski (1)
- Firlejowie (3)
- folowanie (1)
- folusz (1)
- folwark (6)
- fonografia (1)
- fort (1)
- fortyfikacje (8)
- foyer (1)
- Franciszek Mączyński (5)
- Franciszek Marduła (1)
- Franciszek Mleczko (1)
- Franciszkanie (6)
- freski (1)
- Friedrich Setz (1)
- Fryderyk Tadanier (1)
- Frydman (2)
- fryz (1)
- fryz arkadowy (2)
- Gabinet Rektorski (1)
- Galicja (1)
- garderoba Solskiego (1)
- gazownia (1)
- Gładyszowie (3)
- gmach (1)
- Gmach Towarzystwa Lekarskiego (1)
- Goetzowie (2)
- Gołkowice (1)
- gont (1)
- gontowy dach (41)
- gontyna (2)
- górale pienińscy (1)
- Gorce (2)
- Górkowie (1)
- Gorlice (3)
- Gorzeń Górny (1)
- gospodarstwo (1)
- Gostkowscy (1)
- Goszyce (1)
- gotyk (32)
- Grabiańscy (1)
- gramofon (1)
- grekokatolicy (2)
- Grodkowice (1)
- grodzisko (2)
- Grodzisko k. Skały (1)
- Grybów (2)
- Gryfici (6)
- Grywałd (1)
- Guntherowie (1)
- Gustaw Domański (1)
- handel (1)
- Hans Frank (1)
- Hebdów (1)
- Helena Modrzejewska (1)
- Henryk Brodaty (1)
- Henryk Jordan (1)
- Henryk Sandomierski (1)
- Henryk Siemieradzki (1)
- Henryk Sienkiewicz (1)
- herb Gryf (2)
- herb Jastrzębiec (1)
- herb Jelita (2)
- herb Korczak (2)
- herb Nałęcz (1)
- herb Niesobia (1)
- herb Nowina (2)
- herb Odrowąż (2)
- herb Ogończyk (1)
- herb Ossoria (1)
- herb Ostoja (1)
- herb Ozdoba (1)
- herb Pilawa (2)
- herb Poraj (1)
- herb Prus (1)
- herb Strzemię (1)
- herb Szreniawa (1)
- herb Topór (2)
- herb Zadora (1)
- Homolacsowie (1)
- Horvathowie (5)
- hotel Cracovia (1)
- Hugo Kołłątaj (1)
- Hugo Zapałowicz (1)
- hungarica (1)
- Husarscy (2)
- Hussarzewscy (1)
- huta (1)
- I wojna światowa (12)
- I Wystawa Niezależnych (1)
- Ignacy Jan Paderewski (1)
- Ignacy Sowiński (1)
- Igołomia (1)
- ikonostas (7)
- Imbramowice (4)
- Iwo Odrowąż (3)
- Izabela Lubomirska (2)
- izbica (8)
- Jabłonowscy (1)
- Jacek Kluszewski (1)
- Jacek Malczewski (4)
- Jadwiga (2)
- Jadwiga Łokietkowa (2)
- Jaksa Gryfita (1)
- Jakub Szczekocki (2)
- jakubowice (1)
- Jakubowscy (1)
- Jan Albin Goetz-Okocimski (1)
- Jan Antoni Báťa (1)
- Jan Brueghel Starszy (1)
- Jan Bukowski (1)
- Jan Długosz (7)
- Jan Gwalbert Pawlikowski (1)
- Jan III Sobieski (3)
- Jan Kasprowicz (1)
- Jan Kazimierz (2)
- Jan Kiepura (2)
- Jan Lechoń (1)
- Jan Małachowski (2)
- Jan Matejko (5)
- Jan Muskata (3)
- Jan Noworolski (1)
- Jan Olbracht (1)
- Jan Rzymkowski (1)
- Jan Sas-Zubrzycki (2)
- Jan Śniadecki (1)
- Jan Styka (1)
- Jan Trevano (1)
- Jan Wiktor (1)
- Jan Wnęk (1)
- Jan Zawiejski (1)
- Jan Zemełka (1)
- Janusz Ballenstedt (1)
- Janusz Ingarden (1)
- Japonia (1)
- Jarosław Iwaszkiewicz (1)
- Jastrzębowscy (1)
- Jędrzej Wowro (2)
- Jędrzejów (1)
- Jerzmanowscy (1)
- Jerzy Horvath (3)
- Jerzy Nowosielski (2)
- Jerzy Turowicz (1)
- Jerzy Waldorff (1)
- Jezioro Rożnowskie (1)
- Jeżów (1)
- Jezuici (4)
- Jordanowie (3)
- Józef Bem (1)
- Józef Czajkowski (1)
- Józef Dutkiewicz (2)
- Józef Gałęzowski (1)
- Józef II (3)
- Józef Kaspruś-Stoch (1)
- Józef Mehoffer (6)
- Józef Pankiewicz (1)
- Józef Piłsudski (1)
- Józef Pokutyński (1)
- Józef Sare (1)
- Józef Sperling (1)
- Józef Tischner (1)
- judaica (4)
- Julian Fałat (3)
- Julian Nowak (1)
- Julian Tuwim (1)
- Julian Ursyn Niemcewicz (1)
- Jurgów (1)
- kabaret (1)
- Kacper Bażanka (1)
- Kalwaria Zebrzydowska (3)
- Kameduli (2)
- kamień (33)
- kamienica (3)
- Kamionka (1)
- kaplica (43)
- kaplica loretańska (1)
- kapucyni (1)
- Karl Schinkel (1)
- Karmelici (3)
- Karmelitanki (1)
- Karol Boromeusz (1)
- Karol Estreicher (2)
- Karol Knaus (2)
- Karol Szymanowski (2)
- Kasa Oszczędności (1)
- kasetony (5)
- Kąśna Dolna (1)
- kasyno (1)
- kasztel (2)
- katedra (1)
- kawiarnia (1)
- Kazimiera Bujwidowa (1)
- Kazimierz (3)
- Kazimierz Gayczak (1)
- Kazimierz Jagiellończyk (3)
- Kazimierz Sczaniecki (1)
- Kazimierz Sprawiedliwy (1)
- Kazimierz Tetmajer (2)
- Kazimierz Wielki (22)
- Kazimierz Witkiewicz (1)
- Kępińscy (1)
- Kęty (2)
- Klaryski (5)
- klasycyzm (16)
- klasztor (37)
- Klucze (1)
- Kluszkowce (1)
- Kmitowie (1)
- Kobierzyn (1)
- Kobylanka (1)
- kolegiata (1)
- kolej (1)
- kolekcja (2)
- Koliba (1)
- kolonia robotnicza (2)
- kolonizacja (2)
- kombinat (1)
- kominek (11)
- Komorowscy (2)
- komunikacja miejska (1)
- konfederacja barska (1)
- Konopkowie (3)
- Konstanty Kietlicz-Rayski (2)
- Konstanty Laszczka (1)
- konstrukcja słupowa (1)
- konstrukcja zrębowa (27)
- kontrreformacja (1)
- kopalnia (6)
- Kopiec Piłsudskiego (1)
- kopuła (10)
- Kornel Makuszyński (1)
- Korycińscy (1)
- Korzkiew (1)
- Kościelec (1)
- Kościelniki (1)
- kościół (79)
- kościół drewniany (14)
- kościół pw. św. Wojciecha i Matki Bożej Bolesnej (1)
- kościół św. Barbary (1)
- Kotlina Oświęcimska (2)
- kotłownia (1)
- Kraków (60)
- Kraków - Nowa Huta (1)
- Krakowska Huta Szkła (1)
- Krakowski Szlak Techniki (3)
- Krakowskie Zakłady Szklarskie (1)
- Krempachy (1)
- krenelaż (1)
- Krupnicza (1)
- krużganki (16)
- Krużlowa Wyżna (1)
- Krużlówka (1)
- Krynica (3)
- krypty (6)
- Krystyna Grzybowska (1)
- Krzesławice (1)
- Krzeszowice (6)
- Krzysztof Ingarden (1)
- Krzysztof Penderecki (1)
- Książ Wielki (1)
- księstwo oświęcimskie (4)
- księstwo zatorskie (3)
- księża Misjonarze (3)
- Kurozwęccy (1)
- kurtyna (1)
- Kwiatoń (1)
- Kwiatonowice (1)
- labirynt (1)
- Lachowice (1)
- Lajkonik (2)
- lampy elektryczne (1)
- lampy gazowe (1)
- lampy łukowe (1)
- lamus (4)
- Lanckorona (1)
- Lanckorońscy (5)
- Larischowie (3)
- las (1)
- Laskowa (1)
- Laskowscy (1)
- Lelewici (2)
- len (1)
- Leon Tetmajer (1)
- Leon Wilmann (1)
- Leon Wyczółkowski (4)
- Leopold Staff (1)
- letnisko (1)
- Lgoccy (1)
- Ligęzowie (3)
- Lina Bögli (1)
- linia kolejowa (1)
- Lipnica Murowana (2)
- Lipowiec (2)
- Lisiccy (1)
- lochy (1)
- loggia (8)
- lokomotywa (1)
- Loreto (1)
- Lubinka (1)
- Lubomirscy (13)
- Lucjan Rydel (2)
- Ludwik Wojtyczko (1)
- Lusławice (1)
- lutnictwo (2)
- Lwów (10)
- łamany dach (15)
- Łapczyca (1)
- Łapsze Wyżne (1)
- Łęg Tarnowski (1)
- Łemkowie (7)
- Łopuszna (1)
- Łosie (1)
- Łososina Dolna (1)
- łowiectwo (1)
- Łużna (1)
- Łysa Góra (k. Tarnowa) (1)
- Maciej Moraczewski (1)
- magistrat (2)
- Magura Małastowska (4)
- malarstwo (10)
- malowidła (5)
- Małastów (1)
- Małopolska romańska (4)
- Manggha (1)
- manieryzm (5)
- Marcin Bukowski (1)
- Marcin Kromer (2)
- Marcin Pellegrini (1)
- Maria Hiszpańska-Neumann (1)
- Maria Teresa (1)
- Marian Gołogórski (1)
- Marian Sigmund (1)
- Markowe Szczawiny (1)
- Marta Ingarden (1)
- maswerki (4)
- maszkarony (1)
- maziarstwo (1)
- meble (1)
- Męcińscy (1)
- medycyna (2)
- Męka Pańska (8)
- Melsztyńscy (1)
- miasteczko (10)
- miasto (1)
- miasto idealne (1)
- Michał Giedroyć (1)
- Michał Siedlecki (1)
- Michałowice (1)
- Michałowscy (1)
- Miechów (1)
- Mikołaj Firlej (1)
- Mikołaj Kopernik (1)
- Mikołaj Zebrzydowski (1)
- Młoda Polska (5)
- Młodopolska Małopolska (4)
- Młoszowa (1)
- Młoszowscy (1)
- młyn (2)
- MNK (2)
- modernizm (12)
- Modlnica (2)
- Mogiła (2)
- Moniakowie (3)
- Morstinowie (3)
- Mościce (2)
- mozaika (2)
- mozaika Miasto (2)
- mozaiki (1)
- mur (26)
- muzeum (57)
- Muzeum - Orawski Park Etnograficzny w Zubrzycy Górnej (3)
- Muzeum Archeologiczne w Krakowie (1)
- Muzeum ASP (1)
- Muzeum Diecezjalne w Tarnowie (1)
- Muzeum Dwory Karwacjanów i Gładyszów w Gorlicach (3)
- Muzeum Etnograficzne w Krakowie (2)
- Muzeum im. Przypkowskich w Jędrzejowie (1)
- Muzeum Inżynierii Miejskiej (1)
- Muzeum Narodowe w Krakowie (6)
- Muzeum Okręgowe w Nowym Sączu (3)
- Muzeum Okręgowe w Tarnowie (6)
- muzeum pożarnictwa (1)
- Muzeum Regionalne (1)
- Muzeum Tatrzańskie w Zakopanem (4)
- Muzeum Techniczno-Przemysłowe (1)
- Muzeum Ziemi Bieckiej (1)
- Muzeum Ziemi Wiśnickiej (1)
- Muzeum Żydowskie w Oświęcimiu (1)
- muzyka (5)
- myśliwstwo (1)
- Myszkowscy (3)
- Nadwiślański Park Etnograficzny (2)
- nafta (1)
- nagrobki (5)
- Napoleon Nikodem Cybulski (1)
- natura (13)
- Nawojowa (1)
- Nawojowa Góra (1)
- neobarok (5)
- neogotyk (15)
- neorenesans (8)
- Niedzica (3)
- Niedźwiedź (1)
- Niemcy (3)
- Niepołomice (3)
- Nikifor Krynicki (1)
- Norbertanie (1)
- Norbertanki (5)
- Nowa Biała (1)
- Nowa Huta (2)
- Nowina Konopkowie (1)
- Nowy Sącz (9)
- Nowy Targ (1)
- Nowy Wiśnicz (2)
- obóz Auschwitz (3)
- obserwatorium (1)
- Obserwatorium Astronomiczne Uniwersytetu Jagiellońskiego (1)
- Odon Bujwid (1)
- Odporyszów (1)
- Odrowążowie (6)
- Ogińscy (1)
- ogród (34)
- Ojców (2)
- Ojcowski Park Narodowy (3)
- okół (1)
- Olkusz (6)
- ołtarz (2)
- ołtarz Czterech Świętych Dziewic (1)
- Opalińscy (1)
- oranżeria (6)
- Orawa (4)
- Orawka (1)
- organy (6)
- osada górnicza (10)
- osiedle robotnicze (1)
- osiek (1)
- Oskar Kolberg (1)
- ośli grzbiet. (1)
- Ostrogscy (3)
- Oświęcim (6)
- oświetelenie elektryczne (1)
- oświetlenie uliczne (1)
- oszalowanie (6)
- Owczary (1)
- Pacanowscy (1)
- pałac (26)
- Pan Twardowski (1)
- park (40)
- Paszkówka (1)
- Paszkowscy (1)
- Paulini (1)
- pawilon (1)
- pawilon okocimski (1)
- pensjonat (1)
- piaskowiec (7)
- piec (1)
- Pieniny (4)
- pierwsza kolegiata (1)
- Pieskowa Skała (1)
- Pijarzy (3)
- Piotr Skarga (1)
- Piotr Skrzynecki (1)
- Piotr Włostowic (1)
- Pisary (1)
- piwnice (15)
- plafon (1)
- Plebiscyt 20 na XX (38)
- Pławowice (1)
- Płaza (2)
- płyta gramofonowa (1)
- poczta (1)
- Podgórze (1)
- Podhale (6)
- podróż (1)
- Pogórze Ciężkowickie (3)
- Polana Wobra (1)
- polichromia (62)
- polichromie (1)
- poliptyk (2)
- Polska Akademia Nauk (1)
- pomnik (2)
- pomnik grunwaldzki (1)
- Poniatowscy (1)
- Popielowie (1)
- Poprad (3)
- Porcjunkula (1)
- Poręba Wielka (1)
- portal (30)
- portyk (12)
- Potoccy (12)
- potok Eliaszówka (1)
- potop (1)
- potop szwedzki (19)
- Potuliccy (1)
- Powroźnik (1)
- pożar (31)
- pozytyw szkatulny (1)
- Prądnik (2)
- Prandocin (1)
- Prandota Stary (1)
- prawa miejskie (23)
- prawo magdeburskie (9)
- prawo niemieckie (5)
- prawo średzkie (2)
- prawo wołoskie (4)
- prawosławni (2)
- prezbiterium (3)
- Prokocim (1)
- protestanci (5)
- pruski mur (1)
- Przegorzały (1)
- Przełęcz Snozka (1)
- Przemsza (3)
- przemysł (6)
- przemysł i technika (2)
- Przydonica (1)
- Przypkowscy (1)
- przyroda (5)
- Ptaszkowa (1)
- PTTK (1)
- Pusłowscy (1)
- pustelnia (5)
- pustynia (1)
- Puszcza Niepołomicka (2)
- Raba (2)
- Rabsztyńscy (1)
- Raciborowice (1)
- Racławice (1)
- Racławka (1)
- Radwanici (1)
- Radziwiłłowie (2)
- Rafał Malczewski (1)
- ratusz (8)
- Redemptoryści (1)
- Reformaci (3)
- reliefy (1)
- relikwie (1)
- renesans (28)
- rezerwat (2)
- rezydencja (5)
- rodzina Feillów (1)
- Rodzina Pieniążków (1)
- rodzina Żabów (3)
- rokoko (6)
- Roman Ingarden (1)
- romanizm (9)
- Romowie (1)
- Ropa (2)
- Rościszewscy (1)
- Rosjanie (2)
- ruch (1)
- ruch ludowy (2)
- Rudawa (1)
- Rudzińscy (1)
- ruina (7)
- Ruś Szlachtowska (1)
- Rusini (1)
- Rusociccy (1)
- Ryczów (2)
- rynek (10)
- Rynek Główny (1)
- ryzalit (17)
- rzeka (1)
- rzemiosło (21)
- rzemiosło artystyczne (1)
- rzeźba (4)
- rzymskokatolicy (2)
- Sabała (1)
- Sądecki Park Etnograficzny (4)
- Salezjanie (1)
- Salomon Halberstam (1)
- Salwator (2)
- Sanguszkowie (2)
- Santi Gucci (1)
- Sapiehowie (1)
- Sataleccy (1)
- scena (1)
- schronisko (1)
- Ściborzyce (1)
- secesja (3)
- Sękowa (2)
- Serafińscy (1)
- sgraffito (6)
- Siary (1)
- Sierakowscy (1)
- Skała (1)
- skansen (12)
- skarb (2)
- skarbiec (7)
- Skawa (2)
- sklepienie gwiaździste (1)
- sklepienie kolebkowe (21)
- sklepienie kryształowe (1)
- sklepienie krzyżowe (5)
- sklepienie krzyżowo-żebrowe (6)
- sklepienie palmowe (1)
- Skrzyńscy (1)
- Śląsk (9)
- Sławków (2)
- Sławomir Odrzywolski (1)
- Słowacja (5)
- Słowacy (2)
- słup Światowida (1)
- soboty (4)
- socrealizm (1)
- sól (1)
- Solidarność (1)
- sosręb (3)
- spichlerz (11)
- spilśnianie (1)
- Spisz (8)
- sport (1)
- Spytkowice (1)
- Srebrna Góra (1)
- Stadła (1)
- Stadniccy (5)
- stajnia (1)
- stalle (2)
- Staniątki (3)
- Stanisław August (3)
- Stanisław Czerniecki (1)
- Stanisław Fischer (1)
- Stanisław Hozjusz (1)
- Stanisław Lem (1)
- Stanisław Marduła (1)
- Stanisław Przybyszewski (1)
- Stanisław Witkiewicz (8)
- Stanisław Wyspiański (8)
- Stanisław Żeleński (1)
- starostwo (1)
- Stary Sącz (6)
- Stefan Batory (2)
- Stefan Żeromski (2)
- stiuk (7)
- Stradomscy (1)
- Stróże (1)
- Stryszów (1)
- strzecha (1)
- studnia (5)
- styl mauretański (1)
- styl zakopiański (8)
- Sucha Beskidzka (2)
- Sukiennice (2)
- św. Agnieszka (1)
- św. Andrzej (4)
- św. Anna (11)
- św. Antoni (3)
- św. Apolonia (1)
- św. Augustyn (6)
- św. Barbara (3)
- św. Bartłomiej (2)
- św. Bartłomiej Apostoł (1)
- św. Benedykt (5)
- św. Bernard (1)
- św. brat Albert (1)
- św. Cecylia (2)
- św. Dorota (3)
- św. Dymitr (2)
- św. Eliasz (2)
- św. Elżbieta (6)
- św. Filip (2)
- św. Florian (2)
- św. Franciszek (7)
- św. Gabriel (1)
- św. Jadwiga Śląska (1)
- św. Jakub (5)
- św. Jan Chrzciciel (4)
- św. Jan Ewangelista (1)
- św. Jan Kanty (2)
- św. Jan Nepomucen (3)
- św. Jerzy (2)
- św. Joachim (2)
- św. Józef (2)
- św. Józef Rzemieślnik (1)
- św. Judyta (2)
- św. Katarzyna (5)
- św. Kinga (9)
- św. Klara (3)
- św. Klemens (1)
- św. Leonard (1)
- św. Ludwik (1)
- św. Małgorzata (6)
- św. Marcin (3)
- św. Marek (1)
- św. Maria Magdalena (1)
- św. Michał (5)
- św. Mikołaj (4)
- św. Monika (1)
- św. Norbert (3)
- św. Paraskiewa (1)
- św. Paweł (11)
- św. Piotr (14)
- św. Rafał Kalinowski (1)
- św. Roch (1)
- św. Sebastian (1)
- św. Stanisław (9)
- św. Świerad (1)
- św. Szymon (2)
- św. Tomasz (2)
- św. Urszula (1)
- św. Wojciech (6)
- św. Zofia (1)
- Światowid (1)
- Święte Schody (1)
- synagoga (4)
- sypaniec (1)
- Szafrańcowie (1)
- Szalayowie (3)
- Szalowa (1)
- Szalowscy (1)
- Szarytki (1)
- Szczawnica (3)
- Szczucin (1)
- Szczyrzyc (1)
- Szembekowie (4)
- szkło (1)
- szkoła (3)
- Szlachtowa (1)
- szpital (9)
- szpital koński (1)
- Szpitalna (1)
- sztuka (2)
- sztuka cerkiewna (1)
- sztuka kultur pozeuropejskich (2)
- sztuka ludowa (4)
- sztuka średniowiecza (3)
- sztuka współczesna (1)
- sztukateria (13)
- Szujscy (1)
- szwedzki (1)
- szyb (1)
- Szymbark (2)
- Tadeusz Banachiewicz (1)
- Tadeusz Kościuszko (1)
- Tadeusz Nowrolski (1)
- Tadeusz Przypkowski (1)
- Tadeusz Ptaszycki (2)
- Tadeusz Stryjeński (7)
- Tadeusz Tertil (1)
- Tarłowie (1)
- Tarnów (10)
- Tarnowscy (4)
- tartak (3)
- Tatarzy (1)
- Tatry (4)
- teatr (2)
- Teatr Miejski (1)
- technika (1)
- Tęczyńscy (3)
- tempietto (1)
- Teodor Axentowicz (1)
- Teodor Talowski (5)
- Thetschlowie (1)
- tkactwo (1)
- Tomáš Báťa (1)
- Tomaszowice (1)
- Towarzystwo Lekarskie (1)
- Towarzystwo Muzyczne (1)
- tragacz (1)
- trakt (10)
- tramwaj (1)
- tramwaj elektryczny (1)
- tramwaj konny (1)
- tramwaj normalnotorowy (1)
- tramwaj wąskotorowy (1)
- Tranów (1)
- Tropie (1)
- Trybsz (1)
- Trynitarze (1)
- tryptyk (5)
- Trzebina (1)
- Trzebinia (2)
- Trzebińscy (1)
- Tuchów (1)
- Tumidajscy (1)
- Turowiczowie (1)
- twierdza Kraków (3)
- Tyniec (1)
- Tyszkiewiczowie (1)
- Tytus Chalubiński (1)
- układ bazylikowy (9)
- ulica Kościeliska (1)
- ulica Sienna (1)
- ulica stodolna (2)
- UNESCO (7)
- unici (1)
- Uniwersytet Jagielloński (3)
- Uniwersytet Papieski (1)
- uzdrowisko (9)
- Wacław Krzyżanowski (1)
- Wadowice (2)
- Walery Rzewuski (1)
- wapno (1)
- Węgry (18)
- Węgrzy (9)
- Weronika Noworolska (1)
- westybul (2)
- Wężykowie (2)
- Wieliczka (3)
- Wielopolscy (8)
- Wierzchosławice (2)
- wieś (56)
- wieża (57)
- więzienie (3)
- wiklina (1)
- Wilczkowie (1)
- willa (8)
- Wincenty Witos (2)
- Wincenty Wobr (1)
- wirydarz (11)
- Wiślica (1)
- Wisła (16)
- Wisław z Kościelca (1)
- Wiśnicz (2)
- Wit Stwosz (2)
- Witkacy (1)
- Witold Cęckiewicz (1)
- witraż (10)
- witraże (1)
- Władysław Długosz (1)
- Władysław Hasior (2)
- Władysław Herman (3)
- Władysław IV (1)
- Władysław Jagiełło (4)
- Władysław Kaczmarski (1)
- Władysław Łokietek (5)
- Władysław Łuszczkiewicz (1)
- Władysław Orkan (2)
- Władysław Wołkowski (1)
- włóczkowie (1)
- Włodzimierz Tetmajer (5)
- woda (9)
- wodociągi (1)
- Wodziccy (5)
- Wojciech Bednarski (1)
- Wojciech Dembiński (1)
- Wojciech Eliasz (1)
- Wojciech Jastrzębski (1)
- Wojciech Kossak (1)
- Wojciech Roj (1)
- Wojciech Weiss (3)
- wojsko (7)
- Wola Justowska (1)
- Wola Zręczycka (1)
- Wołosi (3)
- wotum (1)
- wozownia (1)
- Wydawnictwo Literackie (1)
- Wygiełzów (4)
- wykusz (3)
- Wysocice (2)
- Wysoka (1)
- wyżka (1)
- Xawery Dunikowski (3)
- XI wiek (1)
- XII wiek (3)
- XIII wiek (14)
- XIV wiek (19)
- XIX (1)
- XIX wiek (19)
- XV wiek (10)
- XVI wiek (7)
- XVII wiek (12)
- XVIII wiek (9)
- XX (1)
- XX wiek (14)
- Zabłocie (1)
- zabudowa (18)
- zabytki (2)
- zabytki industrialne (2)
- zagroda (5)
- zajezdnia tramwajowa (1)
- Zakład Żeleńskich (2)
- zakon (1)
- Zakopane (8)
- Zalipie (2)
- założenie parkowo-ogrodowe (1)
- założenie urbanistyczne (1)
- zamek (20)
- Zamoyscy (1)
- zapora (1)
- Zasławscy (1)
- Zator (1)
- Zbarascy (1)
- Zbigniew Oleśnicki (2)
- zbiory (1)
- zbór (1)
- Zborowscy (2)
- Zbylitowska Góra (3)
- Zbyszyce (1)
- Zdzisław Mączyński (1)
- Zebrzydowscy (5)
- zegar (10)
- Żeleńscy (3)
- zgromadzenie (29)
- Zieleniewscy (1)
- zioła (1)
- Zofia Potocka (1)
- Zofia Stryjeńska (1)
- zoo (1)
- Zubrzyca Górna (3)
- żupa solna (1)
- Zwierzyniec (2)
- Żydzi (5)
- Zygmunt August (2)
- Zygmunt Gnatowski (1)
- Zygmunt Hendel (1)
- Zygmunt III Waza (1)
- Zygmunt Piasecki (1)