Willa Eugeniusza Kwiatkowskiego w Tarnowie-Mościcach

Chemikowi Ignacemu Mościckiemu, który w 1926 roku został prezydentem Rzeczypospolitej Polskiej, Tarnów zawdzięcza nie tylko nazwę jednej ze swych dzielnic, ale przede wszystkim wielki skok gospodarczy. Ostateczna decyzja o budowie Państwowej Fabryki Związków Azotowych zapadła w 1927 roku, a już 18 stycznia 1930 roku świętowano jej uroczyste otwarcie. Szybka budowa fabryki w szczerym polu wymagała stałej obecności zarówno wykwalifikowanej kadry inżynierskiej, jak i robotników. Pilnie potrzebne było zapewnienie dużej liczby miejsc noclegowych i zaplecza socjalnego. Niemal równolegle z budową zakładu rozpoczęto budowę kompleksowego osiedla mieszkalnego. Jego zalążkiem było 16 murowanych domów dla urzędników i wyższej kadry oraz 18 drewnianych baraków dla robotników.

Najstarsze części mieszkalne Mościc to dwa osiedla – północne przy zakładzie i południowe w sąsiedztwie powstałej w 1927 roku stacyjki kolejowej. Projekty obu osiedli doskonale odzwierciedlały status społeczny ich mieszkańców i miejsce, jakie zajmowali w fabrycznej hierarchii. Osiedle północne zostało zaprojektowane ściśle według reguł Howardowskiej koncepcji miasta ogrodu. Dużo w niej przestrzeni zielonych, z wyraźnym podziałem funkcji użytkowych (mieszkalna, socjalna, usługowa, rekreacyjna). Dominowała niska zabudowa w postaci komfortowych willi, przeznaczonych głównie dla najwyższych szczeblem pracowników fabryki. Najbardziej reprezentacyjną z nich była willa dyrektora.

Willę Eugeniusza Kwiatkowskiego, zwaną też pałacykiem Mościckiego lub dyrektorówką, zbudowano w 1928 roku dla pierwszego dyrektora fabryki, chemika inżyniera Tadeusza Zwisłockiego (1889–1929). Po jego nagłej śmierci stanowisko objął Romuald Wowkonowicz (1884–1939), a po nim w 1931 roku Eugeniusz Kwiatkowski (1888–1974), który zamieszkiwał w służbowym domu wraz ze swoją rodziną do 1935 roku.

Dom służbowy dyrektora wyróżniający się na tle pozostałej zabudowy, podkreślał rangę jej mieszkańców. Modernistyczny jednopiętrowy budynek na planie prostokąta zbudowano prawdopodobnie według projektu warszawskiego architekta Konrada Kłosa. Budynek był podzielony na trzy strefy funkcjonalne: służbową, prywatną i gospodarczą. Dyrektor i jego najbliższa rodzina mieli do dyspozycji m.in. gabinet, osiem pokoi, dwie łazienki, cztery toalety, garderobę, dwa tarasy, kredens, spiżarnię i dwie służbówki. Willa od początku miała instalacje wodno-kanalizacyjną, elektryczną i centralnego ogrzewania. Obok znajdowały się cieplarnia, budynki gospodarcze i garaż. Przemyślana zabudowa, otoczona rozległym ogrodem, zapewniała wygodne warunki do życia.

Po wyprowadzce Eugeniusza Kwiatkowskiego i wybudowaniu nowej siedziby dla dyrekcji i administracji willa pełniła funkcję reprezentacyjnego hoteliku dla gości fabryki. W czasie II wojny była siedzibą niemieckiego naczelnego dyrektora fabryki. W okresie PRL-u jako Dom Chemika pełniła głównie funkcje użytkowe. Mieściły się tu m.in. harcówka ZHP, Towarzystwo Krzewienia Kultury Fizycznej, Koło Emerytów i Rencistów, wypożyczalnia sprzętu turystycznego, filia Politechniki Krakowskiej oraz Akademii Górniczo-Hutniczej czy dział handlowy Zakładów Azotowych w Tarnowie-Mościcach.

Dziś z pierwotnego wystroju willi zachowało się niewiele elementów – są wśród nich dwa kominki, fragmenty boazerii i sztukaterii. W 2006 roku budynek został wpisany do rejestru zabytków.

W 1989 roku dyrektorówka znów wróciła pod wyłączny zarząd Tarnowskich Azotów. W latach 2010–2011 dokonano gruntownego remontu willi i jej najbliższego otoczenia ogrodowego. Obecnie budynek pełni funkcję reprezentacyjną – są tu m.in. gabinet prezesa zarządu Grupy Azoty SA i biura departamentu korporacyjnej komunikacji.