Kościół pw. Podwyższenia Krzyża Świętego w Zbylitowskiej Górze
Zbylitowska Góra pod Tarnowem w przeszłości należała do rodu Zbylitowskich, Kotowskich, Krzeszów, Dembińskich, Moszczeńskich i Żabów. Pierwsza informacja o parafii pochodzi z 1326 roku. Obecny kościół stoi na fundamentach świątyni wzniesionej około 1464 roku. Jego fundatorem był ówczesny właściciel wsi Mikołaj Zbylitowski. Brak najstarszej kroniki parafialnej (obecna pochodzi z końca XIX wieku) i materiału ikonograficznego skutkuje dość skąpą wiedzą na temat pierwotnego wyglądu, wyposażenia i późniejszych przekształceń architektonicznych kościoła.
Działania wojenne z okresu I wojny światowej prowadzone w okolicy Tarnowa spowodowały dotkliwe zniszczenia okolicznych zabudowań. W 1915 roku, w wyniku ostrzału pozycji rosyjskich prowadzonego przez wojsko austro-węgierskie, kościół uległ znacznemu zniszczeniu. Poważnemu zniszczone zostały także pobliskie plebania i wikarówka.
Aktualny wygląd świątynia zawdzięcza odbudowie z lat 1918–1922, z zachowaniem ocalałej wówczas zakrystii, prezbiterium i północnej kaplicy. Autorem planów odbudowy był – według prof. Piotra Szlezyngera – krakowski architekt i konserwator zabytków Ludwik Wojtyczko. Ponowna konsekracja kościoła (trzecia z kolei – o powodach drugiej z 1854 roku nic nie wiadomo) miała miejsce 16 września 1922 roku, z rąk biskupa tarnowskiego Leona Wałęgi.
Do najstarszych elementów wyposażenia należy płyta nagrobna z płaskorzeźbą upamiętniającą fundatora świątyni. W bocznej kaplicy znajduje się kopia obrazu przedstawiającego Chrystusa w studni – oryginał pochodzący z połowy XV wieku znajduje się w Muzeum Diecezjalnym w Tarnowie. Na uwagę zasługuje także XIX-wieczna ławka kolatorska rodziny Żabów. Ołtarz główny oraz dwa ołtarze boczne (ich autorstwo przypisuje się Józefowi Dutkiewiczowi) pochodzą z okresu międzywojennego.
W 1957 roku artystycznego wyrazu wnętrzu kościoła pw. Podwyższenia Krzyża Świętego w Zbylitowskiej Górze nadał prof. Jerzy Nowosielski. Była to jego pierwsza samodzielna realizacja w przestrzeni świątyni rzymskokatolickiej. Obszerny program ikonograficzny Nowosielskiego obejmował sceny z Nowego Testamentu i przedstawienia świętych. Artysta osobiście wykonał dwie stacje Drogi Krzyżowej (XIII: Ukrzyżowanie i XIV: Zdjęcie z Krzyża), pozostałe malowidła według jego koncepcji wykonali Jan Przełomiec, Witold Damasiewicz i Aleksander Kurcz. Polichromia obejmowała całe wnętrze kościoła. Niestety, w latach 90. XX wieku, w wyniku nieudolnej restauracji malowideł, została częściowo przemalowana i zamalowana, tracąc swój
pierwotny kunszt.
Obok kościoła stoi XVIII-wieczna dzwonnica, w której ścianę wmurowano pociski – „pamiątki” po ostrzale z czasów I wojny światowej.
Czerni K., Nietoperz w świątyni. Biografia Jerzego Nowosielskiego, Kraków 2011. Czerni K., Curzydło M., Nowosielski w Małopolsce: sztuka sakralna, Kraków 2015. Dzieje parafii Zbylitowska Góra, praca dyplomowa Jachym S., 1978. Parafia Zbylitowska Góra, oprac. P. Szlezynger, J. Kaczmarski, Tuchów 2010.
adres: ul. Plebańska 7, Zbylitowska Góra
gmina: Tarnów
powiat: tarnowski
gospodarz: Parafia Podwyższenia Krzyża Świętego w Zbylitowskiej Górze
www: http://parafiazg.pl/
telefon: +48 14 674 30 24
- Katedra pw. Narodzenia Najświętszej Marii Panny w Tarnowie
- Ceramika w Łysej Górze (k. Tarnowa)
- Muzeum Etnograficzne w Tarnowie
- Dni Dziedzictwa
- Zespół Tarnowskich Wodociągów
- Dom rodzinny Wincentego Witosa w Wierzchosławicach
- Dwór Żabów w Zbylitowskiej Górze
- Klasztor sióstr Sacré Cœur w Tarnowie
- Muzeum Wincentego Witosa w Wierzchosławicach
- Willa Eugeniusza Kwiatkowskiego w Tarnowie-Mościcach