Zespół Szkół Plastycznych im. Antoniego Kenara w Zakopanem

Budynek, w którym mieści się obecnie Zespół Szkół Plastycznych imienia Antoniego Kenara, stoi w miejscu słynnego pensjonatu Skoczyska hrabiny Izy Kronhelmowej. Pensjonat zaprojektowany przez Zygmunta Dobrowolskiego i Tadeusza Stryjeńskiego (ojca Karola) był centrum zakopiańskiego życia kulturalnego. Gościła tu arystokracja, światowej sławy artyści, odbywały się przedstawienia teatralne i koncerty. Niestety 12 października 1910 roku Skoczyska doszczętnie spłonęły. W dwa lata później powstał w tym samym miejscu murowany budynek, zaprojektowany przez Mariana Józefa Heitzmana (projektanta internatu Szkoły Przemysłu Drzewnego oraz Banku Podhalańskiego). Hrabina Kronhelmowa zrezygnowała jednak z prowadzenia pensjonatu i w 1913 wynajęła budynek na siedzibę zakopiańskiego Gimnazjum Realnego. W 1914 roku murowane Skoczyska kupił rząd austriacki, a po I wojnie światowej przeszły na własność państwa polskiego. 

W latach 1921–1930 budynek był dzierżawiony przez spółkę akcyjną Strug, zajmującą się produkcją mebli (była to zakopiańska filia Zakładów Stolarskich w Grudziądzu). Odtąd miejsce to zyskało nazwę Strug, a pobliska ulica Za Strugiem. Po rozwiązaniu spółki, w sierpniu 1930 roku budynek wraz z urządzeniami i maszynami po fabryce przejęła zakopiańska Szkoła Przemysłu Drzewnego. 

Historia powstania szkoły związana jest z działalnością Towarzystwa Tatrzańskiego i potrzebą wspierania rozwoju uzdolnionej ludności góralskiej oraz lokalnego rzemiosła. Pierwszym zalążkiem szkoły były warsztaty snycerskie prowadzone przez Macieja Mardułę, górala z Olczy, ucznia samego Franciszka Wyspiańskiego (rzeźbiarza, ojca Stanisława). W dwa lata później, w 1878 roku, w miejsce warsztatów Marduły utworzono już państwową szkołę snycerską. Od początku miejsce to przyciągało wybitnych artystów, pedagogów, których charyzma i osobowość wpłynęła na wysoki poziom kształcenia. Szkoła miała też szczęście do wyjątkowych dyrektorów – Franciszka Neużila, Edgara Kovátsa, Stanisława Barabasza, Karola Stryjeńskiego czy wreszcie Antoniego Kenara – dzięki którym nie tylko przetrwała trudne czasy intensywnych przemian, ale także rozwinęła skrzydła i stała się miejscem rozpoznawalnym.

Szkoła Przemysłu Drzewnego mieściła się w budynku przy ulicy Krupówki. Z czasem wzbogaciła się o internat i budynek Strug przy ulicy Kościeliskiej. W 1948 roku w wyniku reorganizacji została rozdzielona na Technikum Budowlane, Zasadniczą Szkołę Zawodową oraz Państwowe Liceum Technik Plastycznych (dzisiejszy Zespół Szkół Plastycznych imienia Antoniego Kenara). Pięć lat później dzięki przyłączeniu do liceum oddziału stolarstwa i lutnictwa szkoła przejęła budynek Strug. Wciąż jednak brakowało przestrzeni na realizację zarówno programu artystycznego, jak i ogólnokształcącego. W 1956 roku, dzięki determinacji ówczesnego dyrektora Antoniego Kenara, szkoła zyskała dodatkowo willę Marilor przy ulicy Kościuszki, gdzie funkcjonowała przez prawie 40 lat. Cały czas jednak próbowano znaleźć rozwiązanie, które pozwoliłoby liceum funkcjonować w jednym budynku, z uregulowaną sytuacją prawną.

Takim miejscem okazał się Strug przy ulicy Kościeliskiej – jedyny budynek, który był własnością Szkoły Kenara. W 1988 roku rozpoczęła się jego długo wyczekiwana rozbudowa według projektu Edwarda Warcaby. Liceum zyskało szereg nowych sal dydaktycznych i w 1996 roku przeniosło się tu całkowicie, a w mieszczącej się w budynku galerii Strug prezentowane są prace pedagogów i uczniów, a także artystów z całej Polski. Od 2002 roku placówka nosi nazwę Zespołu Szkół Plastycznych imienia Antoniego Kenara w Zakopanem. Kształci uczniów w czterech specjalizacjach: snycerstwo, meblarstwo artystyczne, lutnictwo artystyczne, projektowanie graficzne. Specjalizacja lutnicza Szkoły Kenara jest jedynym tego typu kierunkiem w liceach plastycznych w Polsce. Poza Zakopanem jedynym liceum, które kształci w kierunku lutnictwa jest Poznańska Ogólnokształcąca Szkoła Muzyczna II st. imienia Mieczysława Karłowicza.