Pałac i park im. Anny i Erazma Jerzmanowskich w Krakowie
Zespół pałacowo-parkowy im. Erazma Jerzmanowskiego jest położony w południowo-wschodniej części Krakowa, na terenie dawnej wsi Prokocim.
Powstała ona prawdopodobnie pod koniec XIII lub na początku XIV stulecia. Na przełomie XVI i XVII w. dobra prokocimskie należały do Ostrogskich, a później do Zasławskich. W 1749 r. Prokocim przeszedł w ręce rodziny Wodzickich. Na zlecenie Eliasza Wodzickiego w latach 1777-1783 wzniesiono klasycystyczny pałac.
Kolejnymi właścicielami Prokocimia byli Skorupkowie (1863-1889), którzy rozpoczęli przebudowę siedziby. Prace prowadzone przez Karola Knausa zostały dokończone już po śmierci Skorupków, kiedy Prokocim odziedziczył ich spadkobierca, Józef Grodecki. Wkrótce potem dobra prokocimskie zakupił Erazm Jerzmanowski, przemysłowiec i mecenas sztuki. Wówczas ogrodzono park, wytyczono w nim ścieżki i ustawiono rzeźby oraz zbudowano oranżerię.
Po śmierci Jerzmanowskiego, jego żona Anna sprzedała majątek zakonowi augustianów (1910). Zakonnicy otworzyli w pałacu szkołę dla chłopców, a w jednym z dworskich budynków gospodarczych urządzili kaplicę dla mieszkańców Prokocimia. W czasie II wojny światowej pałac wraz z parkiem i gospodarstwem zajęli Niemcy. Po wojnie augustianie rozpoczęli działalność w Prokocimiu, lecz w 1950 r. zakon w Polsce rozwiązano, a jego majątek przejął Skarb Państwa. W pałacu umieszczono dom dziecka i przedszkole. W 1993 r. augustianie odzyskali pałac i obecnie jest w nim dom zakonny, a w odremontowanej kaplicy odbywają się nabożeństwa.
Pałac zachowany jest do dzisiaj w formie nadanej mu przez Karola Knausa pod koniec XIX w. Jest budowlą piętrową, murowaną i tynkowaną, o urozmaiconej bryle. Wejście do pałacu jest zaakcentowane ryzalitem zwieńczonym falistym szczytem, od strony ogrodu zaś znajduje się loggia i kolisty ryzalit narożny, nakryty kopułą. Detale architektoniczne zaczerpnięte przez Knausa z różnych stylów (barok, secesja) tworzą eklektyczną formę pałacu.
W jego pobliżu znajdują się zabudowania pochodzące z końca XIX w., m.in. wspomniana już kaplica oraz budynek gospodarczy z wieżą wodociągową.
W otaczającym pałac parku o powierzchni ok. pięciu hektarów rosną kilkusetletnie drzewa – pomniki przyrody. Park, założony na przełomie XVIII i XIX w., został na początku XX w. udostępniony przez augustianów mieszkańcom Prokocimia; w latach 60. stał się parkiem miejskim. W 1991 r. otrzymał imię Erazma Jerzmanowskiego.
Tekst: B. Sanocka (2008)
Historyczny Prokocim
Autor: Tomasz Ściężor
Wydawnictwo: Towarzystwo Przyjaciół Prokocimia
Miejsce wydania: Kraków-Prokocim, 2004
Przeszłość, dzień dzisiejszy i przyszłość Prokocimia
Rec.: Maria Michalewicz
Wydawnictwo: Polska Akademia Umiejętności
Miejsce wydania: Kraków, 1999
Zespół Pałacowo-Parkowy im. Erazma Jerzmanowskiego
Autor: Grażyna Fijałkowska
Wydawnictwo: Urząd Miasta Krakowa, Ośrodek Kultury im. Cypriana Kamila Norwida (Cykl: Parki Krakowa)
Miejsce wydania: Kraków, 2005
Kronika prokocimska o. Wilhelma Gaczka
Red.: Tomasz Ściężor
Wydawnictwo: Polska Prowincja Zakonu św. Augustyna
Miejsce wydania: Kraków, 2007
Wielkie dzieło dziedzica Prokocimia. Polski Nobel. Jutro rozpoczynają się kilkudniowe obchody 100. rocznicy śmierci Erazma Jerzmanowskiego
Publikowany: Gazeta Wyborcza, 5. 02. 2009, s. B4
Ziemia Krakowska. Szczegółowy przewodnik wycieczkowy, T. I
Autor: Kazimierz Sosnowski
Wydawnictwo: Wiedza- Zawód- Kultura, Księgarnia- Wydawnictwo- Skład Nut
Miejsce wydania: Kraków, 1947
Encyklopedia Krakowa
Red. : red,. prowadzący Henryk Stachowski ; aut. Elżbieta Adamczyk [et al.]
Wydawnictwo : Warszawa ; Kraków : Wydawnictwo Naukowe PWN. – XIV, [2], 1135, [1] s. : il. ; 30 cm.
Miejsce wydania : Warszawa, Kraków, 2000
Sztuka Ziemi Krakowskiej
Autor : Tadeusz Chrzanowski, Marian Kornecki
Wydawnictwo : Wydawnictwo Literackie, 743, [1] s. : il. ; 25 cm
Miejsce wydania : Kraków, 1982
gmina: Kraków
powiat: Kraków