Przeskocz do treści

Zbór ewangelicki ze Stadeł w Sądeckim Parku Etnograficznym w Nowym Sączu

W północnej części Sądeckiego Parku Etnograficznego znajduje się drewniany świątynia ewangelicka z małopolskiej miejscowości Stadła.

ZBÓR EWANGELICKI ZE STADEŁ W SĄDECKIM PARKU ETNOGRAFICZNYM W NOWYM SĄCZU, fot. P. Droździk (Muzeum Okręgowe w Nowym Sączu) ©
ZBÓR EWANGELICKI ZE STADEŁ W SĄDECKIM PARKU ETNOGRAFICZNYM W NOWYM SĄCZU, fot. P. Droździk (Muzeum Okręgowe w Nowym Sączu) ©

Niedługo po pierwszym rozbiorze ziem polskich, w ramach akcji kolonizacyjnej zwanej od imienia cesarza józefińską, do Galicji napłynęli osadnicy niemieccy. W 1781 r. w Stadłach osiedliło się osiemnaście rodzin. Koloniści przebudowali starą drewnianą kaplicę ufundowaną niegdyś przez klaryski ze Starego Sącza. Kościół służył wiernym obrządku ewangelicko-augsburskiego zamieszkującym także okoliczne miejscowości.
W 1944 r. potomkowie kolonistów józefińskich otrzymali od władz nazistowskich nakaz opuszczenia swoich domów i przeniesienia się wraz z wycofującym się wojskiem na teren Niemiec. Świątynia w Stadłach przestała być miejscem spotkań i modlitw zboru, wkrótce budynek został rozebrany i przeniesiony do nowo powstałej parafii rzymskokatolickiej w pobliskiej miejscowości – Świniarsko. Do kościoła dobudowane zostały soboty i zakrystia, na dachu nawy głównej umieszczono sygnaturkę, zmieniono kształt wieży. Empory znajdujące się we wnętrzu zostały zlikwidowane.

W 2003 r. spłonęła część wieży, uszkodzona została konstrukcja więźby dachowej i stropów.. Parafia w Świniarsku była właśnie w trakcie budowy nowej świątyni i nie mogła podołać sfinansowaniu odbudowy zagrożonego katastrofą budowlaną drewnianego kościoła. Zapadła decyzja o przekazaniu go do Sądeckiego Parku Etnograficznego. Budynek został zrekonstruowany w kształcie z lat 20. i 30. XX w., gdy służył parafii ewangelicko-augsburskiej w Stadłach. W 2008 r. świątynia została uroczyście rekonsekrowana.

We wnętrzu warto zwrócić uwagę na ołtarz połączony z nadwieszoną nad nim amboną (tzw. Kanzelaltar). W jego centrum znajduje się obraz Zwiastowanie Najświętszej Marii Pannie, po jego obu stronach przedstawienia: św. Jan Chrzciciel, św. Klara, św. Jan Ewangelista i św. Kinga, a poniżej w predelli scena Pokłonu Trzech Króli. Ten dość nietypowy dla sztuki ewangelickiej dobór scen wynika z faktu, że ołtarz został pierwotnie wykonany do świątyni katolickiej (pochodzi z dawnego kościoła oo. franciszkanów w Nowym Sączu). Po kasacie zakonu (1785) został zakupiony przez cyrkuł sądecki, a następnie odsprzedany gminie ewangelickiej. Na pocz. XIX w. ołtarz został przekazany do świątyni w Stadłach, gdzie został przerobiony (połączono go z amboną), tak by odpowiadał potrzebom zboru.


Autor: Karolina Pachla-Wojciechowska, Małopolski Instytut Kultury w Krakowie (2012)

Sądecki Park Etnograficzny : przewodnik
Autor : Magdalena Kroh
Wydawnictwo : Nowy Sącz : Muzeum Okręgowe,  wyd. 3 uzup., 78, [2] s. : il. (gł. kolor.) ; 25 cm
Miejsce wydania : Nowy Sącz, 2009

Sądecki Park Etnograficzny : przewodnik
Autor : Magdalena Kroh
Wydawnictwo : Nowy Sącz : Muzeum Okręgowe,  wyd. 2 uzup., 59 s. : il. (gł. kolor.) ; 25 cm
Miejsce wydania : Nowy Sącz, 2008

Sądecki Park Etnograficzny
Autor : Magdalena Kroh, fot. Piotr Droździk
Wydawnictwo : Nowy Sącz : Wydawnictwo i Drukarnia Nova Sandec, Sądecki Park Etnograficzny. Oddział Muzeum Okręgowego we współpracy ze Starostwem Powiatowym w Nowym Sączu, tł. Joanna Kawrow (jęz. ang.), Daria – Anna Polszewska (jęz. fr.), Anna Nowakowska – Wawrzyniak (jęz. niem.), 14 s., [106] s. tabl. : fot. kolor.; 22 cm
Miejsce wydania : Nowy Sącz, 2007

hasło : Stadło
Publikowany: Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich,  Druk. „Wieku” ; nakł. Filipa Sulimierskiego i Władysława Walewskiego, Warszawa 1890, T. 11, s. 173
Wersja cyfrowa publikacji :

A guide to the Sącz Ethnographic Park
Autor : Magdalena Kroh
Wydawnictwo :  Nowy Sącz : The District Museum, język tekstu : angielski[transl.] Małgorzata Walczak, Charles Warburton. Letterman ; fot. Piotr Droździk], 60 s. : fot. kolor., pl., rys. ; 25 cm
Miejsce wydania : Nowy Sącz, 2003

Koloniści niemieccy na ziemi sądeckiej
Autor : Józef Marecki, Lucyna Rotter
Wydawnictwo : Muzeum Okręgowe w Nowym Sączu, 20 s. : il. kolor. ; 21 cm
Miejsce wydania : Nowy Sącz, 2010

Stroje osadników na ziemiach polskich ze szczególnym uwzględnieniem kolonistów niemieckich doby józefińskiej
Autor: Lucyna Rotter
Publikowany: Wielokulturowość na Sądecczyźnie : materiały z Sympozjum Wielokulturowość na Sądecczyźnie, 25 – 27 listopada 2010 r., Muzeum Okręgowe w Krakowie, wstęp Piotr Wierzbicki, wydawca: Muzeum Okręgowe w Nowym Sączu, redaktor prowadzący Barbara Szafran, druk: Drukarnia GOLDRUK: Nowy Sącz, Projekt współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Małopolskiego Programu Operacyjnego na lata 2007 – 2013 „Fundusze Europejskie dla Małopolski”, Nowy Sącz 2010, s. 67 – 71

Osadnictwo niemieckie na ziemi sądeckiej pod koniec XVIII wieku w świetle metryki józefińskiej
Autor: Józef Marecki
Publikowany: Wielokulturowość na Sądecczyźnie: materiały z Sympozjum Wielokulturowość na Sądecczyźnie, 25 – 27 listopada 2010 r., Muzeum Okręgowe w Krakowie, wstęp Piotr Wierzbicki, wydawca: Muzeum Okręgowe w Nowym Sączu, redaktor prowadzący Barbara Szafran, druk: Drukarnia GOLDRUK: Nowy Sącz, Projekt współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Małopolskiego Programu Operacyjnego na lata 2007 – 2013 „Fundusze Europejskie dla Małopolski”, Nowy Sącz 2010, s. 49 – 66

Kolonizacja józefińska w galicyjskich Karpatach
Autor: Andrzej Wielocha
Publikowany: Płaj. Zeszyt turystyczno – krajoznawczy Studenckiego Koła Przewodników Beskidzkich, nr 19 : 1999

O osadnikach józefińskich na Sądecczyźnie i ich kulturze- w aspekcie budowy sektora kolonistów niemieckich w Sądeckim Parku Etnograficznym. (Nowy Sącz)
Autor: Dorota Iwińska
Publikowany: Zeszyty sądecko – spiskie, T. 1, wyd. Muzeum Okręgowe w Nowym Sączu, Nowy Sącz, 2006, s. 69 – 70

Osadnictwo niemieckie na Sądecczyźnie w XVIII wieku
Autor: Marek Grabski
Publikowany: Płaj. Zeszyt turystyczno – krajoznawczy Studenckiego Koła Przewodników Beskidzkich, z. 19 : 1999

Architektura sektora kolonistów niemieckich w Sądeckim Parku Etnograficznym. (Nowy Sącz)
Autor: Wojciech Śliwiński
Publikowany: Zeszyty sądecko – spiskie, T. 1, wyd. Muzeum Okręgowe w Nowym Sączu, Nowy Sącz, 2006, s. 73 – 79

Drewniane kościoły w Małopolsce Południowej
Autor: Ryszard Brykowski, Marian Kornecki
Wydawnictwo: Ossolineum, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 176 s., [139] s. tabl. : il., err. ; 18×21 cm + 1 k. mapa złoż.
Miejsce wydania: Wrocław, 1984

Sztuka Ziemi Krakowskiej
Autor : Tadeusz Chrzanowski, Marian Kornecki
Wydawnictwo : Wydawnictwo Literackie, 743, [1] s. : il. ; 25 cm
Miejsce wydania : Kraków, 1982

Dane teleadresowe:

adres: ul. B. Wieniawy-Długoszowskiego 83b, Nowy Sącz

gmina: Nowy Sącz

powiat: nowosądecki

GPS: N: 49° 36' 55", E: 20° 44' 1"

gospodarz: Muzeum Okręgowe w Nowym Sączu

www: http://www.muzeum.sacz.pl/47,14,Skansen_regionalny__Sadecki_Park_Etnograficzny.htm

e-mail: [email protected]

telefon: 18 444 35 70

Obiekty w pobliżu:
Dwór w Modlnicy (najedź kursorem myszy na zdjęcie, aby uaktywnić strzałki nawigacyjne)