Zagroda Maziarska w Łosiu

W Łosiu mówi się, że „jak Łosie Łosiem, zawsze tu ludzie handlowali”. Do połowy XIX w. głównie mazią drzewną i dziegciem, które pozyskiwali, wypalając drewno. Później produktami pochodzenia naftowego: mazią, smarami technicznymi, olejem i naftą. Maź, zarówno ta uzyskiwana z drewna, jak i ta z ropy, służyła przede wszystkim do smarowania osi wozów. Naoliwiano nimi również inne elementy ruchome w sprzętach gospodarskich oraz ruchome części młynów i tartaków. Dziegieć, który był produkowany na masową skalę także w sąsiedniej Bielance, był uważany za skuteczny lek na choroby skóry (zwłaszcza łuszczycę), działał dezynfekująco. Był wykorzystywany również w pielęgnacji racic bydła i kopyt koni oraz jako impregnat (płótna, skóry), uszczelniacz i klej.

W 1891 r. nieopodal cerkwi greckokatolickiej pw. Narodzenia Najświętszej Marii Panny w Łosiu, wybudowana została zagroda łemkowska. W tym czasie maziarze, czyli handlarze, którzy do tej pory zajmowali się głównie obwoźną sprzedażą mazi drzewnej i dziegciu, zaczęli interesować się sprzedażą smarów pochodzenia naftowego. Nabywali je w Gorlicach lub pozyskiwali sami dzięki umiejętności wytwarzania ich z ropy, którą mieli na miejscu. Wypływała ona samoczynnie na Perekopach czy Równiach. Dla wygody, tam gdzie ropa wydobywała się z ziemi, budowano kopanki, czyli drewniane studnie z cembrowinami. Sposób pozyskiwania produktów pochodzenia naftowego był pilnie strzeżoną tajemnicą łosian. Dzięki niemu stali się monopolistami w handlu obwoźnym tymi produktami. Okres świetności nadszedł w latach 20. i 30. XX w. W 1934 r. w drogę wyjechało 335 wozów z beczkami pełnymi mazi. Docierali aż po Siedmiogród, na Ukrainę, w głąb Rosji, na Litwę, Łotwę oraz na Węgry. Schyłek tego tak dobrze prosperującego interesu nadszedł wraz z końcem wojny. Większość Łemków została zmuszona do opuszczenia swoich wsi, a wszelki handel prywatny został ograniczony przez państwo.

W 2009 r. w zagrodzie, na którą składają się chyża mieszkalna, stodoła i spichlerz, uroczyście otwarto nową filię Muzeum Dwory Karwacjanów i Gładyszów, w której prezentowana jest fascynująca historia wsi i maziarstwa.

Autor: Karolina Pachla-Wojciechowska, Małopolski Instytut Kultury w Krakowie (2012)

Szlak Architektury Drewnianej – Małopolska
Autor : oprac. tekstów Bartłomiej Cisowski et al.
Wydawnictwo : Wyd. 2. – Kraków : Urząd Marszałkowski Województwa Małopolskiego. Departament Promocji i Turystyki. Zespół ds. Turystyki, – 333, [5] s. : il. ; 23 cm., ISBN 978-83-60538-61-6
Miejsce wydania : Kraków, 2010

Galicyjski przemysł naftowy
Autor : Leon Rymar
Wydawnictwo : Kraków : Skład główny w Księgarni G. Gebethnera i Sp., . – [4], 123, [1] s., [5] s. tabl. ; 25 cm
Miejsce wydania : Kraków, 1915

Zajęcia pozarolnicze
Autor : Roman Reinfuss Publikowany : Nad rzeką Ropą : zarys kultury ludowej powiatu gorlickiego / [red. nauk. Roman Reinfuss, red. Zofia Żarnecka]. – Kraków : Wydawnictwo Literackie, 1965. – 357, [3] s. : il. ; 25 cm, s. 133 – 148

Produkcja i handel dziegciem we wsi Bielanka, pow. Gorlice
Autor : C. Wrębiak
Publikowany : praca magisterska. UMCS, Lublin, 1965

Z mazią po Polsce
Autor : A. Wójcik – Bieśnicki Publikowany : Ilustrowany Kurier Codzienny. Dodatek literacko – naukowy, 1935, nr 139, 14 VII

Wydobywanie i użytkowanie ropy naftowej przed stu laty
Autor : Roman Reinfuss Publikowany : Ilustrowany Kurier Codzienny. Dodatek literacko – naukowy, 1932 : 6 VI

Łemkowie : (opis etnograficzny)
Autor : Roman Reinfuss
Wydawnictwo : 24 s. : il. ; 21 cm. Odbitka z „Wierchów” R. 14
Miejsce wydania : Kraków : b.w., 1982?

Na szlakach Łemkowszczyzny
Autor : Krystyna Pieradzka, [posł. opatrzył Tadeusz Andrzej Olszański ; przedmowa Jan Dąbrowski]
Wydawnictwo : Krosno : „Ruthenus” , stron: XII, 232, [2] s. : il., fot.+ mapy (1 k. złoż.). 24 cm – Reprint : Kraków : nakł. Komitetu do Spraw Szlachty Zagrodowej na Wschodzie Polski przy Towarzystwie Rozwoju Ziem Wschodnich, 1939
Miejsce wydania : Krosno, 2009

Na szlakach Łemkowszczyzny
Autor : Krystyna Pieradzka
Wydawnictwo : Kraków : nakł. Komitetu do Spraw Szlachty Zagrodowej na Wschodzie Polski przy Towarzystwie Rozwoju Ziem Wschodnich, 1939. – XII, 232, [2] s. : il., fot. ; 24 cm + mapy (2 k. złoż.).
Miejsce wydania : Krosno, 1939

Na szlakach Łemkowszczyzny
Autor : Krystyna Pieradzka
Wydawnictwo : Warszawa : wydał Stanisław Kryciński, 1990 (przedruk fotooffsetowy oryg. : Kraków : nakł. Komitetu Do Spraw Szlachty Zagrodowej Na Wschodzie Polski, 1939), – 232, [2] s. : fot., il., mapy, indeks, 24 cm
Miejsce wydania : Warszawa, 1990

Na szlakach Łemkowszczyzny
Autor : Krystyna Pieradzka ; [posł. opatrzył Tadeusz Andrzej Olszański]
Wydawnictwo : Krosno : „Ruthenus”, 232, [2] s. : il., fot. ; 24 cm + mapy (2 k. złoż.). (uwaga: Kraków : nakł. Komitetu do Spraw Szlachty Zagrodowej na Wschodzie Polski przy Towarzystwie Rozwoju Ziem Wschodnich, 1939)
Miejsce wydania : Krosno, 2003

Nad rzeką Ropą : zarys kultury ludowej powiatu gorlickiego
Red. : red. nauk. Roman Reinfuss, red. Zofia Żarnecka
Wydawnictwo : Kraków : Wydawnictwo Literackie, 1965. – 357, [3] s. : il. ; 25 cm

Urządzenie i zdobnictwo wnętrza
Autor : Ewa Fryś – Pietraszkowa Publikowany : Nad rzeką Ropą : zarys kultury ludowej powiatu gorlickiego / [red. nauk. Roman Reinfuss, red. Zofia Żarnecka]. – Kraków : Wydawnictwo Literackie, 1965. – 357, [3] s. : il. ; 25 cm, s. 57 – 72

Zarys gospodarczy powiatu gorlickiego w XIX w.
Autor : Stanisław Motyka Publikowany : Nad rzeką Ropą : z dziejów Biecza, Gorlic i okolicy / Józef Barut, Stanisław Motyka, Tadeusz Ślawski. – Kraków : Wydawnictwo Literackie, 1962. – 285, [2] s., [1] k. tabl. złoż. : il. ; 25 cm, s. 195 – 214

Urządzenia i zdobnictwo wnętrza na Łemkowszczyźnie w XIX i XX w.
Autor : E. Kryk – Kępa Publikowany : Materiały Muzeum Budownictwa Ludowego w Sanoku / [aut.] Antoni Kunysz [i in.]. – Sanok : MBL, 1971. – 59, [1] s. : il., faks., fot., pl. ; 29 cm

Budownictwo
Autor : Jerzy Czajkowski Publikowany : Nad rzeką Ropą : zarys kultury ludowej powiatu gorlickiego / [red. nauk. Roman Reinfuss, red. Zofia Żarnecka]. – Kraków : Wydawnictwo Literackie, 1965. – 357, [3] s. : il. ; 25 cm

Zajęcia pozarolnicze ludności łemkowskiej
Autor : Maria Brylak Publikowany : Nad rzeką Ropą : zarys kultury ludowej powiatu gorlickiego / [red. nauk. Roman Reinfuss, red. Zofia Żarnecka]. – Kraków : Wydawnictwo Literackie, 1965. – 357, [3] s. : il. ; 25 cm, s. 149 – 174

Gorlicka ósemka : przewodnik
Autor : Andrzej Piecuch
Wydawnictwo : Nowy Sącz : „Wydawnictwo Fundacja”, – 104 s. : il. (w tym kolor.) ; 21 cm
Miejsce wydania : Nowy Sącz, [2005]

Gorlicka ósemka : przewodnik
Autor : Andrzej Piecuch
Wydawnictwo : Nowy Sącz : Wydawnictwo i Drukarnia Nova Sandec ; Gorlice : Wydział Promocji i Rozwoju Gospodarczego Urzędu Miejskiego w Gorlicach, wyd. 2 rozsz., 156 s. : il. kolor. ; 21 cm, bibliogr. s. 154 – 155
Miejsce wydania : Gorlice, 2009

Łemkowskie Magury
Autor : Jan Gajur
Wydawnictwo : Krosno ; Miejsce Piastowe : Wydawnictwo Arete II, – 233, [3] s. : il. ; 21 cm
Miejsce wydania : Krosno, Miejsce Piastowe, 2006

Magury 87 : informator krajoznawczy
Autor : praca pod red. Kajetana W. Gaworeckiego, Jana J. Swianiewicza, Andrzeja Wielochy
Wydawnictwo : Studenckie Koło Przewodników Beskidzkich w Warszawie. – 90, [2] s. : il. mapa ; 21 cm
Miejsce wydania : Warszawa, 1987

Rzemieślnicy Beskidu Niskiego
Autor : wywiady przeprowadził Tomasz Zając ; fot. Tomasz Zając
Wydawnictwo : Gorlice : Dan-Lex, Zakład Poligraficzny : na zlec. Stowarzyszenia Pogranicza, – 48 s. : il. kolor., fot. ; 22 cm
Miejsce wydania : Gorlice, [2007]

Śladami Łemków
Autor : Roman Reinfuss
Wydawnictwo : Wydawnictwo PTTK „Kraj”, 150, [2] s., [30] s. fot. : il. ; 21 cm
Miejsce wydania : Warszawa, 1990

Maziarska wieś Łosie
Autor : Maria Brylak – Załuska
Wydawnictwo : Polska Akademia Nauk-Oddział w Krakowie. Komisja Etnograficzna. – Wrocław : Zakład Narodowy im. Ossolińskich. Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk; – 127, [1] s. : fot., mapy, pl., rys. ; 24 cm
Miejsce wydania : Wrocław [etc.,], 1983

Łemkowszczyzna : Od ikony do pop-artu
Autor : Paweł Krokosz, Mariusz Ryńca
Wydawnictwo : Bezdroża; -237, [3] s., [8] s. tabl. : il. ; 18 cm., (Przewodnik Turystyczny. Seria : Regiony)
Miejsce wydania: Kraków, 2004

Sztuka Ziemi Krakowskiej
Autor : Tadeusz Chrzanowski, Marian Kornecki
Wydawnictwo : Wydawnictwo Literackie, 743, [1] s. : il. ; 25 cm
Miejsce wydania : Kraków, 1982

Dane teleadresowe:

adres: Łosie, Ropa

gmina: Ropa

powiat: gorlicki

GPS: N: 49° 34′ 19″, E: 21° 05′ 23″

gospodarz: Muzeum Dwory Karwacjanów i Gładyszów w Gorlicach

www: http://www.gorlice.art.pl/oddzialy-muzeum/zagroda-maziarska-w-losiu-filia-cerkiew-w-bartnem.html

e-mail: [email protected]

telefon: 18 353 43 63

Obiekty w pobliżu: