Sanatorium „Patria” w Krynicy-Zdroju

Pensjonat Jana Kiepury, Patria, został wybudowany w latach 1932-1934. Jego architekt – Bohdan Pniewski – przystępując do projektowania Patrii, miał już na koncie liczne osiągnięcia: I nagrodę w konkursie na gmach Poselstwa Rzeczypospolitej Polskiej w Sofii (1928), projekt wybrany do realizacji w II konkursie na Bazylikę Opatrzności Bożej w Warszawie (1931) czy przebudowę pałacu Bruhla (1932). Mimo początkowych projektów w duchu funkcjonalizmu, Pniewski zwrócił się wkrótce w stronę form, które można określić mianem klasycyzujących. W tym stylu zaprojektowany jest też krynicki pensjonat.

Patria jest czterokondygnacyjnym budynkiem z ciągnącymi się wzdłuż elewacji balkonami i tarasem na parterze. Od I piętra przez całą wysokość elewacji biegną cienkie żelbetonowe filary, które rytmizują całą kompozycję. Wejście główne jest zaakcentowane przez filary wynoszące się nieco nad budynek, zwieńczone napisem „Patria”. Wnętrze zostało wykończone najlepszymi materiałami – marmurami i alabastrami ze Lwowa oraz detalami z chromowanej stali. Na parterze mieści się obszerna, przeszklona od strony tarasu jadalnia. Na piętrze, na które prowadzi reprezentacyjna klatka schodowa, oprócz hotelowych pokoi znajduje się apartament (pierwotnie przeznaczony dla rodziców Kiepury, zarządców pensjonatu). Pozostałe piętra zajmują pokoje. Atrakcją jest niewątpliwie taras widokowy na dachu budynku, który ma bezpośrednie połączenie z drugim apartamentem, należącym niegdyś do samego tenora. Jest to architektura monumentalna, lecz także nowoczesna i pełna luksusu. Taki styl nazywany bywa zredukowanym klasycyzmem i wpisuje się w szerszą tendencję panującą nie tylko w Polsce, ale i w całej Europie. W latach trzydziestych architekci chętnie sięgali nie tyle po same formy klasyczne, co po jej reguły – harmonijne proporcje, rytmikę, monumentalizm. Jest to architektura daleka od lokalnych tradycji budowlanych Beskidu Sądeckiego. Niemniej w okresie międzywojennym, w znanych kurortach i uzdrowiskach powstawały liczne budynki w takiej lub nawet bardziej awangardowej stylistyce. Miały one zaspokoić potrzeby i gusta estetyczne coraz częściej i liczniej przybywających tam gości nie tylko z Warszawy czy Lwowa, ale też z innych zakątków Europy.

Podczas II wojny światowej hotel zajęli Niemcy. Według różnych źródeł znajdowała się tu albo siedziba Hitlerjugend, albo też sanatorium dla oficerów. Po wojnie, w 1949 r. budynek przejęło państwo, powołując się na wcześniejsze przejęcie Patrii przez III Rzeszę jako budynku użyteczności publicznej. W 1965 r. za znacjonalizowaną Patrię przyznano Kiepurze odszkodowanie. W 1996 r. budynek przekazano przedsiębiorstwu państwowemu, dziś noszącemu nazwę Uzdrowisko Krynica-Żegiestów SA. W okresie powojennym Patria pełniła nieprzerwanie funkcję sanatorium.