Przeskocz do treści
zabytkowe sklepienie

Zabudowa miejska Lipnicy Murowanej

Lipnica Murowana, leżąca na Pogórzu Wiśnickim, rozwinęła się w okresie średniowiecza dzięki położeniu przy węgierskim szlaku handlowym. Lokacji miasta na prawie średzkim dokonał w 1326 r. król Władysław Łokietek; w 1379 r. przeniesiono je na prawo magdeburskie. Pod koniec XIV w. Lipnicę otoczono murem z dwiema bramami. Miasto podupadło w XVI i XVII w. po kilku pożarach oraz w związku z potopem szwedzkim. Próba odrodzenia Lipnicy w latach 20. XIX w. poprzez lokację w tzw. Nowego Miasta nie powiodła się, a w 1934 r. Lipnica utraciła prawa miejskie.

ZABUDOWA MIEJSKA LIPNICY MUROWANEJ, fot. M. Klag (MIK, 2000) CC BY SA 3.0
ZABUDOWA MIEJSKA LIPNICY MUROWANEJ, fot. M. Klag (MIK, 2000) CC BY SA 3.0

Zachowany i czytelny pozostał średniowieczny układ miasta, z czworobocznym rynkiem i wybiegającymi z jego naroży ulicami. Pierzeje rynku zabudowane są w większości drewnianymi domami podcieniowymi z XVIII i XIX w.; w zachodniej pierzei wznosi się murowany, być może XVII-wieczny, dom nazywany starościńskim.

Tutejszą parafię odnotowano w źródłach w latach 1325-1327, murowaną świątynię parafialną pw. św. Andrzeja Apostoła ufundował zaś w 1363 r. Kazimierz Wielki. Jest to orientowany, jednonawowy kościół z wielobocznie zamkniętym prezbiterium i wieżą od zachodu oraz trzema bocznymi kaplicami. Do najstarszego wyposażenia świątyni należy figura Matki Bożej z ok. 1370 r. oraz dwa gotyckie, kamienne portale.

Cmentarny kościół pw. św. Leonarda powstał prawdopodobnie pod koniec XV w. Jest on drewniany, o konstrukcji zrębowej, z nawą szerszą niż prezbiterium, lecz nakrytą wspólnym z nim gontowym dachem. Otaczające kościół soboty powstały w XVII w. Wnętrze świątyni pokrywają wielobarwne polichromie. Najstarsze, datowane na koniec XV w. dekoracje patronowe zachowały się na stropie prezbiterium. W XVI stuleciu wykonano polichromię stropu w nawie, a jej ściany ozdobiono scenami Męki Pańskiej na początku XVIII w. Ołtarze tryptykowe są kopiami gotyckich, przechowywanych obecnie w Muzeum Diecezjalnym w Tarnowie. Kościół św. Leonarda w 2003 r. został wpisany na Listę Światowego Dziedzictwa Kultury UNESCO.

Najsłynniejszą postacią związaną z Lipnicą jest św. Szymon (1438-1482), bernardyński zakonnik, kaznodzieja i filozof beatyfikowany w 1685 r., a kanonizowany w 2007. Z Lipnicy wywodziły się również siostry Ledóchowskie: św. Urszula i bł. Maria Teresa, których rodzinny dom – piętrowy, klasycystyczny dworek z początku XIX w. – położony jest na wzniesieniu, w części Lipnicy zwanej Nowym Miastem.

Tekst: B. Sanocka (2008)

Szlak Architektury Drewnianej – Małopolska
Autor : oprac. tekstów Bartłomiej Cisowski et al.
Wydawnictwo : Wyd. 2. – Kraków : Urząd Marszałkowski Województwa Małopolskiego. Departament Promocji i Turystyki. Zespół ds. Turystyki, – 333, [5] s. : il. ; 23 cm., ISBN 978-83-60538-61-6
Miejsce wydania : Kraków,  2010

Dzieje sztuki
Autor : Marian Kornecki
Publikowany : Województwo tarnowskie : monografia / pod red. Jadwigi Warszyńskiej ; Polska Akademia Nauk – Oddział w Krakowie. Komisja Nauk Geograficznych, Wrocław : Zakład Narodowy im. Ossolińskich – Wydaw. Polskiej Akademii Nauk, 1988, s. 167 – 177

Szlak Architektury Drewnianej : mapa : 1 : 200 000
Autor: tekst na podst.: Szlak Architektury Drewnianej / T. Śledzikowski/
Wydawnictwo: Urząd Marszałkowski Województwa Małopolskiego. Departament Środowiska i Rozwoju Wsi
Miejsce wydania: Kraków, 2004
Wersja cyfrowa publikacji:
Lipnica Murowana : monument sur la liste de l’UNESCO
Autor: tekst na podst.: Szlak Architektury Drewnianej / T. Śledzikowski
Wydawnictwo: Urząd Marszałkowski Województwa Małopolskiego. Departament Edukacji i Kultury, Wydawnictwo PROMO
Miejsce wydania: Kraków, 2004
Wersja cyfrowa publikacji :

Lipnica Murowana : obiekt na liście UNESCO
Autor: tekst na podst.: Szlak Architektury Drewnianej / T. Śledzikowski
Wydawnictwo: Urząd Marszałkowski Województwa Małopolskiego. Departament Edukacji i Kultury, Wydawnictwo PROMO
Miejsce wydania: Kraków, 2004
Wersja cyfrowa publikacji :

Lipnica Murowana : obiekt w spiskie ÛNESKO ; Липница Мурована : oбъект в списке ЮНЕСКО
Autor: tekst na podst.: Szlak Architektury Drewnianej / T. Śledzikowski
Wydawnictwo: Urząd Marszałkowski Województwa Małopolskiego. Departament Edukacji i Kultury, Wydawnictwo PROMO
Miejsce wydania: Kraków, 2004
Wersja cyfrowa publikacji:

Błogosławiona Urszula Julia Ledóchowska (1865 -1939). Bibliografia 1979 -1989
Autor: Ancilla Kosicka
Publikowany: Nasza Przeszłość, T. 75 : 1991,  s. 139 – 257

Lipnica Murowana, Rajbrot, Rozdziele i okolice : informator dla wycieczek młodzieżowych
Autor: Czesław Blajda
Wydawnictwo: „Sport i Turystyka”, (Biblioteczka PTSM. Cykl: Okolice Schronisk / Polskie Towarzystwo Schronisk Młodzieżowych,  nr 30)
Miejsce wydania: Warszawa, 1972

Lipnicka fara : rewitalizacja XIV-wiecznego kościoła parafialnego św. Andrzeja Apostoła w Lipnicy Murowanej, poprzedzająca jubileusz 650-lecia jego powstania
Autor: Paweł Bielak, Zbigniew Kras
Wydawnictwo: Wydawnictwo Instytutu Teologicznego Księży Misjonarzy
Miejsce wydania: Kraków, [2011]

Lipnica Murowana: gród króla Władysława Łokietka
Red. Janusz Smołucha
Wydawnictwo: Księgarnia Akademicka, Inicjatywa Małopolska im. Króla Władysława Łokietka. [Książka zawiera materiały z sympozjum „Lipnica Murowana- gród Łokietka. Dziedzictwo i przyszłość”, które odbyło się w Lipnicy Murowanej 17 października 2007 roku]
Miejsce wydania: Kraków, 2007

Zachowane pieczęcie Lipnicy Murowanej do I połowy XX wieku
Autor: Edward Polek
Wydawnictwo: Urząd Gminy w Lipnicy Murowanej
Miejsce wydania:  Lipnica Murowana, 1989

Lipnica Murowana : Zarys dziejów do 1985 roku
Autor : Edward Polek
Wydawnictwo : [s.n.] ; wydawnictwo sponsorowane przez Urząd Gminy w Lipnicy Murowanej, Ludowy Zespół Sportowy „Macierz”, Stowarzyszenie Bochniaków Miłośników Ziemi Bocheńskiej, Wydział Kultury, Sportu i Turystyki Urzędu Wojewódzkiego w Tarnowie, Gminny Dom Kultury w Lipnicy Murowanej
Miejsce wydania : Tarnów, 1993

Lipnica Murowana
Autor: Stanisław Wiśniowski
Wydawnictwo: [b.w.]
Miejsce wydania: Kraków, 1994

Lipnica Murowana
Autor: Szczepan Kogut
Wydawnictwo: Zespół Parków Krajobrazowych
Miejsce wydania: Tarnów, 1998

Mauzoleum Bł. Szymona z Lipnicy z krakowskiego kościoła Bernardynów
Autor: Krzysztof Kwaśniewicz
Publikowany: Folia Historica Cracoviensia. Facultas Historiae Ecclesiae PAT, Kraków, 2000, vol. 8, s. 331-341, Wydawnictwo Naukowe Papieskiej Akademii Teologicznej, wydawca: Papieska Akademia Teologiczna w Krakowie. Wydział Historii Kościoła

Krajobraz kulturowy Polski : Województwo Małopolskie
Red.: Janusz Bogdanowski
Wydawnictwo : Stowarzyszenie „Kultura i Natura” im. Jana Gwalberta Pawlikowskiego, Wydawnictwo VADEMECUM, druk: Drukarnia Skleniarz, 240 s., [8] s. tabl., [1] k. mapa luz. : il. ; 23 cm. – (Biblioteka Stowarzyszenia „Kultura i Natura” ; t. 1)
Miejsce wydania : Kraków, Warszawa, 2001

Malarstwo ścienne w budownictwie drewnianym
Autor: Józef Dutkiewicz
Publikowany: Wiadomości Konserwatorskie, nr 5, R. 1958, s. 9-27

Zabytki na trasach turystycznych województwa krakowskiego
Red. : Janusz Smólski
Wydawnictwo : Krajowa Agencja Wydawnicza RSW „Prasa – Książka – Ruch”, [120] s., [1] k. tabl. złoż : fot., il., mapa ; 30 cm
Miejsce wydania : Kraków, 1975

Malarstwo tablicowe w Małopolsce
Autor: Jerzy Gadomski
Publikowany: Malarstwo gotyckie w Polsce. Synteza, T. II, cz. 3 Dziejów Sztuki Polskiej, red. Adam S. Labuda, Krystyna Secomska, wyd. Instytut Sztuki Polskiej Akademii Nauk, Wydawnictwo DiG, Warszawa, 2004, s. 251-305

Świadek wieków- kościół św. Leonarda w Lipnicy Murowanej
Autor: Andrzej Siwek
Publikowany: Aura , nr 5, R. 2004

Lipnica Murowana: kościół św. Leonarda perła średniowiecznej architektury drewnianej
Autor: Zbigniew Kras
Wydawnictwo: Tarnów: „Biblos”
Miejsce wydania: Lipnica Murowana, 2005

Polskie kościoły drewniane: [Wola Radziszowska, Lipnica Murowana, Grywałd, Nidek, Sękowa, Gromnik, Kraków- Wola Justowska, Harkabuz]
Autor: Marian Kornecki
Wydawnictwo: Stowarzyszenie Historyków Sztuki. Oddział Kraków (Seria: Kochajmy Kościoły Drewniane)
Miejsce wydania: Kraków, [b.r.]

Kościółek św. Leonarda w Lipnicy Murowanej
Publikowany: Wiadomości Konserwatorskie, nr 5, R. 1958, s. 86-87

Pomniki sztuki w Polsce, T.1 : Małopolska
Autor :  Zygmunt Jerzy  Łoziński
Wydawnictwo : Arkady- XXVII, 489 s., 3 mapy luz. : fot., pl., rys. ; 20 cm
Miejsce wydania : Warszawa, 1985

Malarstwo gotyckie w Polsce. Katalog zabytków, T. 2, cz. 3 Dziejów Sztuki Polskiej
Red.: Adam S. Labuda, Krystyna Secomska
Wydawnictwo: Instytut Sztuki Polskiej Akademii Nauk, Wydawnictwo DiG
Miejsce wydania: Warszawa, 2004

hasło: bł. Szymon z Lipnicy
Autor: Wincenty Zaleski  (ks.)
Publikowany: Święci na każdy dzień, wyd. Wydawnictwo Salezjańskie, wyd. uzup.,  Warszawa, 2001, s. 404–406

Lipnica Murowana : Sanktuarium Trojga Błogosławionych (z okazji jubileuszu 850-lecia parafii)
Autor : Stanisław Wiśniowski
Wydawnictwo : wyd. staraniem autora
Miejsce wydania : Kraków, 1994

Lipnica Murowana. Błogosławiony Szymon
Autor: Stanisław Wiśniowski (ks.)
Publikowany: Tarnowskie Studia Teologiczne, T. IX: Sanktuaria Diecezji Tarnowskiej, wyd. Instytut Teologiczny w Tarnowie, Tarnów, 1983, s. 322–327

Miejskie mury obronne w państwie polskim do początków XV wieku
Autor: Jarosław Widawski
Wydawnictwo: Instytut Sztuki Polskiej Akademii Nauk, Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej
Miejsce wydania: Warszawa, 1973

O pracach konserwatorskich przy malowidłach ściennych na terenie województwa krakowskiego w latach 1945-1957
Autor: Aleksandra Kydryńska
Publikowany: Wiadomości Konserwatorskie, red. Wojewódzki Konserwator Zabytków w Krakowie, wyd. Wydawnictwo Wydziału Kultury Prezydium WRN, Kraków, 1958, s. 50-66

Rozwój urbanizacji Małopolski XIII-XVI w., województwo krakowskie: powiaty południowe
Autor: Feliks Kiryk
Wydawnictwo: Wydawnictwo Naukowe WSP (Prace Monograficzne WSP w Krakowie)
Miejsce wydania: Kraków, 1985

Parafia w Lipnicy Murowanej. Zarys dziejów od powstania do roku 1945
Autor: Jan Banach (ks.), Bogusław Banach (ks.)
Miejsce wydania: Lipnica Murowana, 2005

Lipnica Murowana. Przewodnik: Borówna, Lipnica Dolna, Lipnica Górna, Rajbrot, Lipnica Murowana
Autor: Czesław Anioł
Wydawnictwo: “Arete” II
Miejsce wydania: Lipnica Murowana, 2004

Lipnica Murowana. Przewodnik: Borówna, Lipnica Dolna, Lipnica Górna, Rajbrot, Lipnica Murowana
Autor: Czesław Anioł
Wydawnictwo: „Arete”
Miejsce wydania: Lipnica Murowana, 2002

Albumy dekanatów dąbrowskiego i bobowskiego i ich wartość dla ikonografii zabytków
Autor: Marian Kornecki
Publikowany: Materiały i Sprawozdania Konserwatorskie Województwa Krakowskiego, R. 3, 1970, s. 229- 246

hasło: bł. Szymon z Lipnicy
Autor: Wincenty Zaleski (ks.)
Publikowany: Święci na każdy dzień, wyd. uzup., Wydawnictwo Salezjańskie, Warszawa, 2001, s. 404 – 406

Dzieje sztuki regionu bocheńskiego
Autor: Marian Kornecki
Publikowany: Bochnia: dzieje miasta i regionu, red. Feliks Kiryk, Zygmunt Ruta, wyd. nakładem Urzędu Miasta Bochni, Bochnia, 1980, s. 200-227

Katalog zabytków sztuki w Polsce : T. 1: Województwo Krakowskie, [1] Tekst, [2] Ilustracje
Red. : Jerzy Szablowski
Wydawnictwo : Państwowy Instytut Sztuki. Dział Inwentaryzacji Zabytków
Miejsce wydania : Warszawa, 1953

Szlak Architektury Drewnianej : Małopolska

Autor : Bartłomiej Cisowski, Marta Duda ; współpr. Paulina Wawrzak ; konsult. merytor. Tadeusz Śledzikowski ; red. map Aurelia Hołubowska
Wydawnictwo : Kraków : Urząd Marszałkowski Województwa Małopolskiego. Departament Edukacji i Kultury. Zespół ds. Turystyki,  – 295 s. : il., mapy ; 24 cm., ISBN 83-89283-52-2
Miejsce wydania : Kraków, 2005

Sztuka w Polsce Piastów i Jagiellonów. Zarys dziejów
Autor: Tadeusz Chrzanowski
Wydawnictwo: Wydawnictwo Naukowe PWN
Miejsce wydania: Warszawa, 1993

Leksykon miast województwa małopolskiego
Autor : Paweł Kutaś,  Jerzy Leśniak
Wydawnictwo :  PROMO. – 235 s. : il. kolor. ; 30 cm
Miejsce wydania : Kraków, 2007

Zabytki architektury i budownictwa w Polsce, z. 7: Województwo Krakowskie
Autor: Marian Kornecki, Andrzej Fischinger, Lepiarczyk Józef, Tadeusz Chrzanowski
Wydawnictwo: Ministerstwo Kultury i Sztuki, Zarząd Muzeów i Ochrony Zabytków, Ośrodek Dokumentacji Zabytków, PWN
Miejsce wydania: Warszawa, 1971

Sztuka Ziemi Krakowskiej
Autor : Tadeusz Chrzanowski, Marian Kornecki
Wydawnictwo : Wydawnictwo Literackie, 743, [1] s. : il. ; 25 cm
Miejsce wydania : Kraków, 1982

Starożytna Polska pod względem historycznym, jeograficznym i statystycznym, T. II
Autor: Michał Baliński, Tymoteusz Lipiński
Wydawnictwo: Nakładem i Drukiem S. Orgelbranda Synów
Miejsce wydania: Warszawa, 1885

Dane teleadresowe:

adres: Lipnica Murowana

gmina: Lipnica Murowana

powiat: bocheński

GPS: N: 49° 51' 28", E: 20° 31' 46"

gospodarz: Urząd Gminy Lipnica Murowana

www: http://www.lipnicamurowana.pl/turystyka.html

e-mail: [email protected]

telefon: 14 685 21 00, 14 685 21 01

Obiekty w pobliżu:
Dwór w Modlnicy (najedź kursorem myszy na zdjęcie, aby uaktywnić strzałki nawigacyjne)