Dwór w Wysokiej

Wieś Wysoka położona jest, jak sama nazwa wskazuje, wysoko: 580 metrów n.p.m., ok. cztery kilometry na południe od Jordanowa, a otaczają ją wzgórza Beskidu Żywieckiego. Źródła pisane wspominają o niej w 1581 r., lecz wieś zapewne powstała wcześniej: przed 1581 r. należała do kasztelana krakowskiego Spytka Jordana z Zakliczyna nad Dunajcem, i w tymże roku przeszła na własność jego zięcia, wojewody kaliskiego, Kaspra Zebrzydowskiego. Przed rozbiorami dziedzicem Wysokiej był Józef Sierakowski, następnie Stadniccy i od 1793 r. – Larischowie. W XIX w. należała do Wężyków, a w 1. poł. XX w. do Żeleńskich, od których majątek po II wojnie światowej przejął Skarb Państwa.

Dwór zbudowany w XVII w. był zamieszkiwany aż do 1848 r., kiedy to, opuszczony, pełnił rolę spichlerza. Wyremontowany w latach 1910-1912, odzyskał funkcję rezydencji mieszkalnej. Jesienią 1939 r. budynek spłonął. W 1942 r. dokonano jego odbudowy i umieszczono w nim szkołę podstawową; później był użytkowany jako obiekt wypoczynkowy. W 1988 r. opuszczony i zrujnowany budynek kupili Anna i Antoni Pilchowie z Krakowa. Przeprowadzili gruntowną restaurację obiektu, przywracając dawne podziały wnętrz oraz przystosowując go do potrzeb mieszkalnych.

Dwór wzniesiono z kamienia łamanego i cegły, na planie prostokąta. Naroża budynku wzmocnione są szkarpami, a ściany otynkowane. Piętrowy, podpiwniczony dwór nakrywa wysoki, czterospadowy dach ceramiczny, z czterema wystawkami w połaciach. Wokół dworu czytelne są ślady tarasowego ogrodu geometrycznego obramionego drzewami oraz późniejszego założenia o charakterze swobodnego parku krajobrazowego.

Na parterze układ wnętrz dworu jest jednotraktowy, natomiast na wyższych kondygnacjach wprowadzono wtórne podziały. Głębokie, podzielone filarami piwnice nakrywają sklepienia kolebkowe z lunetami. Na parterze obszerna sień wiedzie do salonu (po lewej stronie) i do kuchni (po prawej). Sień i salon nakrywają sklepienia kolebkowe z lunetami, a kuchnię drewniany strop. Z sieni na piętro prowadzą szerokie, drewniane schody. Pomieszczenia piętra nakryte są, podobnie jak kuchnia, stropami drewnianymi. Otwory wejściowe na parterze zdobią proste, kamienne obramienia wczesnobarokowe.

Przy dworze działa Fundacja „Lutnia Staropolska”, prowadząca studia nad kulturą i muzyką dawną, oraz Bractwo Lutni z Dworu na Wysokiej – zespół wykonujący wokalną i wokalno-instrumentalną muzykę renesansową.

Tekst: B. Sanocka (2008)