Przeskocz do treści
zabytkowe sklepienie

Dom Władysława Orkana w Porębie Wielkiej

Poręba Wielka położona jest u stóp Gorców, na wschód od Rabki. Wieś rozsławił Władysław Orkan, który urodził się i mieszkał tutaj przez większość swojego życia. Dom pisarza, a obecnie jego muzeum, znajduje się przy dróżce prowadzącej z Niedźwiedzia na Turbacz. Orkan rozpoczął budowę domu w 1903 r., po otrzymaniu honorarium za książkę W Roztokach. Wprowadził się do niego dwa lata później, jednak niestaranność wykonania spowodowała, że nie dawało się go ogrzać i mroźne zimy pisarz musiał spędzać u przyjaciół.

DOM WŁADYSŁAWA ORKANA W PORĘBIE WIELKIEJ, fot. M. Klag (MIK, 2003) CC BY SA 3.0
DOM WŁADYSŁAWA ORKANA W PORĘBIE WIELKIEJ, fot. M. Klag (MIK, 2003) CC BY SA 3.0

W testamencie Orkan przekazał swój dom na cele społeczne, jednak plany te udało się zrealizować dopiero po roku 1973, kiedy to Urząd Gminy w Niedźwiedziu wykupił budynek od spadkobierców pisarza i przeprowadził tam remont. Od 1979 r. opiekę nad domem sprawuje Muzeum im. Władysława Orkana w Rabce.
Władysław Orkan (1875-1930) to pseudonim pisarza. W rzeczywistości nazywał się Franciszek Xawery Smaciarz, a w 1898 r. zmienił nazwisko na Smreczyński, od nazwiska rodowego matki. Urodził się w Porębie Wielkiej, w rodzinie chłopskiej. Po nauce w krakowskim gimnazjum św. Jacka powrócił do rodzinnej wsi.

Poświęcił się pracy literackiej, a w późniejszych latach również działaniom na rzecz regionu. Związany był ze środowiskiem krakowskim, szczególnie z Ignacym Maciejowskim – „Sewerem”, i Władysławem Przerwą-Tetmajerem. Twórczość Orkana obejmująca powieści, dramaty i wiersze, dotyczyła aktualnych wówczas problemów społeczno-obyczajowych wsi, co przyniosło pisarzowi rozgłos już pod koniec lat 90. XIX w.

Do domu Orkana wiedzie aleja wysadzana jaworami, wśród których stoi kapliczka, wystawiona przez matkę pisarza jako wotum dziękczynne za szczęśliwy powrót syna z wojny. Drewniany dom, wzniesiony według wzorów góralskiej sztuki budowlanej, został ozdobiony dekoracyjną ciesiołką i snycerką przez przyjaciela Orkana, wykształconego w krakowskiej akademii artystę, Jana Bulasa. W parterowym domu z dużym poddaszem ukrytym w wysokim, gontowym dachu można zobaczyć niewielką ekspozycję etnograficzną oraz pokój matki pisarza, w którym zachowały się jeszcze meble należące do pierwotnego wyposażenia. W salonie urządzono stałą wystawę ukazującą rozwój i osiągnięcia literackie Orkana. Na piętrze mieszczą się pokoje gościnne oraz weranda, na której lubił wypoczywać pisarz.

Tekst: B. Sanocka (2008)

Beskidy [cz.] 3. Beskid Wyspowy i Gorce
Autor: Stanisław Figiel: góry, Jarosław Swajdo: doliny
Wydawnictwo: Pascal
Miejsce wydania: Bielsko-Biała, 1998

Powiat limanowski : Muzea regionalne, izby pamięci : Atrakcje turystyczne
Wydawnictwo : Starostwo Powiatowe : Limanowa, Centrum Informacji Turystycznej : Limanowa, ulotka informacyjna, il.
Miejsce wydania : [s.n.]

Powiat Limanowski : opisy wycieczek : Powiat Limanowski : Ostoja Natury i Zdrowia : mapa turystyczna, 1 : 75 000, Powiatowe Centrum Informacji Turystycznej)
Autor : redakcja i opracowanie kartograficzne :  Wojciech Kowalski, Marcin Szymczak, Patrycja Puncewicz, opracowanie wydawnicze : Sylwia Włodek
Wydawnictwo : Wydawnictwo Kartograficzne ExpressMap Polska Sp. z oo. : Warszawa, Starostwo Powiatowe w Limanowej. Powiatowe Centrum Informacji Turystycznej : Limanowa, ISBN : 978 – 83-75460-14-8
Miejsce wydania : Warszawa, 2009

Lokalna Grupa Działania „Stowarzyszenie „Piękna Ziemia Gorczańska” : Poznaj Ziemię Zagórzańską
Autor : zdjęcia Archiwum UG Mszana Dolna, Archiwum UG Niedźwiedź, M. Mysza, et. al.
Wydawnictwo : Stowarzyszenie Piękna Ziemia Gorczańska, Gmina Mszana Dolna, Gmina Niedźwiedź, w ramach programu: Europejski Fundusz Rolny Rozwoju Obszarów Wiejskich : Europa inwestująca w obszary wiejskie. Publikacja współfinansowana ze środków Unii Europejskiej w ramach działania 431  „Funkcjonowanie lokalnej Grupy Działania , nabywanie umiejętności i aktywizacja”. Oś IV LEADER –  Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007 – 2013. Instytucja Zarządzająca PROW 2007-2013 Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi. Instytucja odpowiedzialna za treść publikacji : Stowarzyszenie Piękna Ziemia Gorczańska, – [12], il. kolor., 23 cm,  folder
Miejsce wydania : [Mszana Dolna, Niedźwiedź], [?]

W kilku zdaniach
Autor : Jadwiga Zapała, Anna Liberda
Publikowany : 
Gorczańska Zgoda : Biuletyn Informacyjny Urzędu Gminy w Niedźwiedziu, Rok XV, nr 85, lipiec – sierpień – wrzesień 2011, s. 11

W kilku zdaniach
Autor : Anna Liberda
Publikowany : 
Gorczańska Zgoda : Biuletyn Informacyjny Urzędu Gminy w Niedźwiedziu, Rok XV, nr 84, kwiecień – maj – czerwiec 2011, s. 10

Wieści z Orkanówki
Autor : Maria Lupa, Anna Liberda
Publikowany : 
Gorczańska Zgoda : Biuletyn Informacyjny Urzędu Gminy w Niedźwiedziu, Rok XIII, nr 80, kwiecień – maj – czerwiec 2010, s. 9

Wieści z Orkanówki
Autor : Jadwiga Zapała
Publikowany : 
Gorczańska Zgoda : Biuletyn Informacyjny Urzędu Gminy w Niedźwiedziu, Rok XIII, nr 78, październik – listopad – grudzień 2009, s. 17

Wieści z Orkanówki
Autor : Jadwiga Zapała
Publikowany : 
Gorczańska Zgoda : Biuletyn Informacyjny Urzędu Gminy w Niedźwiedziu, Rok XIII, nr 75, styczeń – luty – marzec 2009, s. 7

Nowi goście u Orkana
Autor : Stanisław Stopa
Publikowany : 
Gorczańska Zgoda : Biuletyn Informacyjny Urzędu Gminy w Niedźwiedziu, Rok XII, nr 72, marzec – kwiecień – maj 2008, s. 3

Prządki
Autor : Katarzyna Smreczyńska
Publikowany : 
Gorczańska Zgoda : Biuletyn Informacyjny Urzędu Gminy w Niedźwiedziu, Rok XI, nr 69, wrzesień – październik 2007, s. 11

Spadkobiercy idei Wł. Orkana
Autor : J[anusz] Tomasiewicz
Publikowany : 
Gorczańska Zgoda : Biuletyn Informacyjny Urzędu Gminy w Niedźwiedziu, Rok XI, nr 67, kwiecień – maj 2007, s. 16

Spacer po Orkanówce
Autor : Anna Liberda
Publikowany : 
Gorczańska Zgoda : Biuletyn Informacyjny Urzędu Gminy w Niedźwiedziu, Rok XI, nr 67, kwiecień – maj 2007, s. 15

Pechowa Majówka u Orkana
Autor : oprac. Anna Liberda, Jadwiga Zapała
Publikowany : 
Gorczańska Zgoda : Biuletyn Informacyjny Urzędu Gminy w Niedźwiedziu, Rok XI, nr 67, kwiecień – maj 2007, s. 10

Wieści z Orkanówki
Autor : Jadwiga Zapała
Publikowany : 
Gorczańska Zgoda : Biuletyn Informacyjny Urzędu Gminy w Niedźwiedziu, Rok X, nr 62, dwumiesięcznik, s. 11

Majówka u Orkana
Autor : oprac. Anna Liberda
Publikowany : 
Gorczańska Zgoda : Biuletyn Informacyjny Urzędu Gminy w Niedźwiedziu, Rok X, nr 62, dwumiesięcznik, s. 2

Majówka u Orkana
Autor : oprac. Anna Liberda
Publikowany : 
Gorczańska Zgoda : Biuletyn Informacyjny Urzędu Gminy w Niedźwiedziu, Rok X, nr 58, czerwiec – lipiec  [2005], s.  14 – 15

Dziś i jutro Muzeum Orkana
Autor : rozmawiała Anna Liberda, [wywiad z kustoszem muzeum Jadwigą Zapała]
Publikowany : 
Gorczańska Zgoda : Biuletyn Informacyjny Urzędu Gminy w Niedźwiedziu, Rok X, nr 57, kwiecień – maj  [2005], s. 8

Skarb czy kłopot?
Autor : Tadeusz Cichański
Publikowany : 
Gorczańska Zgoda : Biuletyn Informacyjny Urzędu Gminy w Niedźwiedziu, Rok IX, nr 56, zima [2004], s. 18 i 25

Katarzyna Smreczyńska : Patronka szkoły w Koninie
Autor : Józef  Dużyk
Publikowany : 
Gorczańska Zgoda : Biuletyn Informacyjny Urzędu Gminy w Niedźwiedziu, Rok IX, nr 54, lipiec – sierpień 2004, s. 5

Majówka u Orkana
Autor : Stanisław Stopa
Publikowany :
Rok 9, nr 53, maj – czerwiec 2004, s. 18 – 19

… historia mojego życia związana jest z Orkanem i staram się mu niejako spłacić dług …
Autor : Stanisław Stopa [wywiad z prof. Bolesławem Faronem]
Publikowany :
Gorczańska Zgoda : Biuletyn Informacyjny Urzędu Gminy w Niedźwiedziu, Rok 9, nr 53, maj – czerwiec 2004, s. 20

Majówka u Orkana
Autor : Stanisław Stopa
Publikowany : 
Gorczańska Zgoda : Biuletyn Informacyjny Urzędu Gminy w Niedźwiedziu,  Rok 8, nr 47, maj – czerwiec 2003, s. 13

Kłopotów z „Orkanówką” ciąg dalszy
Publikowany : Zgoda : Biuletyn Informacyjny Urzędu Gminy w Niedźwiedziu, Nr 35, Rok VII, kwiecień – maj 2001, s. 11

Kłopoty z Orkanówką
Publikowany : Zgoda : Biuletyn Informacyjny Urzędu Gminy w Niedźwiedziu, Nr 34, Rok VII, luty – marzec 2001, s. 19

Orkanowskie Sympozjum
Autor : Anna Stożek
Publikowany : Zgoda : Biuletyn Informacyjny Urzędu Gminy w Niedźwiedziu, Nr 29, Rok VII, czerwiec – lipiec 2000, s. 14

Gmina Niedźwiedź
Autor : zdjęcia : Marek Knitter, Paweł Armatys, Ewa Strauchmann, wstęp Janusz Potaczek
Wydawnictwo :
Śliwice : Wydawnictwo JULITA , –  9, [3] s. : fot., kolor ; 23 cm, ISBN : 83-88713-34-5
Miejsce wydania :
Śliwice, 2004

Dom Wł. Orkana „Orkanówka” w Porębie Wielkiej
Wydawnictwo : [n. s.], – 8 s., il., 21 cm [przewodnik po Muzeum]

Gmina Niedźwiedź : The Gmina of Niedźwiedź
Autor : Stanisław Stopa
Wydawnictwo :
Urząd Gminy w Niedźwiedziu, skład komputerowy : Stanisław Stopa, przygotowanie edytorskie : Paweł Zelek, druk : Drukarnia MM Limanowa, dofinansowano ze środków Stowarzyszenia „Piękna Ziemia Gorczańska”, – 96 s. : il. ; 30 cm.
Miejsce wydania :
Limanowa, 2011

Gorce z okna „Orkanówki”
Autor : Jadwiga Andrychowska – Biegacz, Dariusz Biegacz, Jadwiga Zapała
Wydawnictwo : Kraków : Wydawnictwo „Beseder”, wydanie II poprawione, – 60 s. : il. ; 21 cm.,  ISBN 978 – 83-86995-38-7
Miejsce wydania : Kraków, 2007

Wędrówki po ziemi gorczańskiej : gmina Niedźwiedź i okolice : Gorce – przewodnik – informator
Autor : Izabela Knapik
Wydawnictwo : Łódź : Izabela Knapik, – 92 s., [2] k. tabl. złoż. : il. (gł. kolor.); 21 cm., bibliogr. s. 91, ISBN 978-83-932468-0-9
Miejsce wydania : Łódź, 2010

Szlak Architektury Drewnianej : mapa : 1 : 200 000
Autor: tekst na podst.: Szlak Architektury Drewnianej / T. Śledzikowski/
Wydawnictwo: Urząd Marszałkowski Województwa Małopolskiego. Departament Środowiska i Rozwoju Wsi
Miejsce wydania: Kraków, 2004
Wersja cyfrowa publikacji:

Z krainy Gorców. Nowele i obrazki
Autor: Władysław Orkan
Wydawnictwo: Wydawnictwo Literackie, wybr. i słown. opatrzyła Maria Rydlowa, il. Lech Przybylski
Miejsce wydania: Kraków, 1975

Dom pod Pustką
Autor: Jerzy Bogacz
Publikowany: Almanach Ziemi Limanowskiej, nr 8, R. 3: 2002, s. 6-9

Władysław Orkan. Opowieść biograficzna
Autor: Józef Dużyk
Wydawnictwo: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza w Warszawie, druk: Zakłady Graficzne w Toruniu
Miejsce wydania: Warszawa, 1975

hasło: Orkan Władysław
Autor: Elżbieta Wojtas-Ciborska
Publikowany: Księga Limanowian: biografie ludzi związanych z Ziemią Limanowską, wyd. Miejska Biblioteka Publiczna w Limanowej, cz. 1, Limanowa, 2006

Katarzyna Smreczyńska
Autor: Anna Stożek
Publikowany: Almanach Ziemi Limanowskiej, nr 3, R. 3: 2001, s. 21-23 [Matka Orkana]

Władysław Orkan
Autor: Mirosława Puchalska
Wydawnictwo: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza
Miejsce wydania: Warszawa, 1957

Czantoria i pozostałe pisma literackie
Autor: Władysław Orkan
Wydawnictwo: Wydawnictwo Literackie
Miejsce wydania: Kraków, 1969

W roztokach
Autor: Władysław Orkan
Wydawnictwo: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, wyd. I, oprac. Stanisław Pigoń
Miejsce wydania: Wrocław, 1965

Dom Władysława Orkana w Porębie Wielkiej [przewodnik]
Autor: Bogumił Psarski
Wydawnictwo: Muzeum im. Władysława Orkana w Rabce, Sądecka Oficyna Wydawnicza Wojewódzkiego Ośrodka Kultury w Nowym Sączu
Miejsce wydania: Rabka, Nowy Sącz, 1986

Władysław Orkan. Twórca i dzieło
Autor: Stanisław Pigoń
Wydawnictwo: Wydawnictwo Literackie
Miejsce wydania: Kraków, 1958

Gorce. Przewodnik monograficzny
Autor: Andrzej Matuszczyk
Wydawnictwo: Wydawnictwo Górskie
Miejsce wydania: Poronin, 1992

Mszana Dolna i okolice
Autor: Władysław Maciejczak
Wydawnictwo: Agencja Wydawnicza „ARGI”
Miejsce wydania: Wrocław, 1994

Przybycie do Orkanówki
Autor: Rafał Linkowski
Publikowany: Ku Wołoszczyźnie- ziemi dotrzymanej, wyd. Wydawnictwo „Miniatura”, we współpracy z Muzeum im. Wł. Orkana w Rabce, il. Iwan Bachczewano, Kraków, Rabka, 2002 [poezja]

Gorczańskim szlakiem Władysława Orkana
Autor: Grażyna Królikiewicz, Zygmunt Kruczek
Wydawnictwo: PTTK „Kraj”, Seria: Szlakiem Wielkich Ludzi
Miejsce wydania: Warszawa, Kraków, 1987

Pieśniarz z krainy kęp i wiecznej nędzy. Rzecz o Władysławie Orkanie
Autor: Julian Krzyżanowski
Wydawnictwo: Muzeum Tatrzańskie
Miejsce wydania: Zakopane, 1927

Z Orkanowej dziedziny
Autor: Maria Kozyra
Wydawnictwo: Stowarzyszenie Folklorystyczne „Teatr Regionalny” w Krakowie, Bractwo Literackie Białego Pasterza
Miejsce wydania: Konina, Kraków 2003

Gorce
Autor: Stanisław Figiel
Wydawnictwo: PTTK „Kraj”
Miejsce wydania: Warszawa, 2001

Gorce i Beskid Wyspowy
Autor: Stanisław Figiel, Jarosław Swajdo
Wydawnictwo: Pascal
Miejsce wydania: Bielsko-Biała, 2000

Władysław Orkan
Autor: Bolesław Faron
Wydawnictwo: Wydawnictwo Edukacyjne
Miejsce wydania: Kraków, 2004

Orkan w szkole
Autor: Jerzy Bogacz
Publikowany: Almanach Ziemi Limanowskiej, nr 4, wiosna 2001, s. 30-31

Gorce z okna „Orkanówki”
Autor: Jadwiga Andrychowska-Biegacz, Dariusz Biegacz, Jadwiga Zapała
Wydawnictwo: Kraków : Wydawnictwo „Beseder”, – 56 s. : il. ; 21 cm., ISBN:  83-86995-39-4
Miejsce wydania: Kraków, 2005

Orkan czytany dzisiaj: materiały z sesji naukowej zorganizowanej przez Akademię Pedagogiczną w Krakowie i Podhalańską Wyższą Szkołę Zawodową w Nowym Targu w dniach 11-13 X 2002 w Koninkach
Red.: Maria Madejowa, Wojciech Kudyba, Anna Mlekowska
Wydawnictwo: Zakład Poligraficzny „MK”, PPWSZ (Zeszyty Naukowe Podhalańskiej Państwowej Wyższej Szkoły Zawodowej w Nowym Targu)
Miejsce wydania: Nowy Targ, 2003

Listy ze wsi i inne pisma społeczne, wybór
Autor: Władysław Orkan
Wydawnictwo: nakładem Gebethnera i Wolffa, przedmową i wstępem opatrzył Stanisław Pigoń
Miejsce wydania: Warszawa 1936

Rozmowy „Almanachu”: Orkanowa Dziedzina. Wywiad z wójtem gminy Niedźwiedź Januszem Potaczkiem
Publikowany: Almanach Ziemi Limanowskiej, nr 1, R. 1: 2000, s. 4

Ułamek z podróży archeologicznej po Galicyi, odbytej w r. 1849 przez Józefa Łepkowskiego i Józefa Jerzmanowskiego

Autor: Józef Łepkowski, Józef Jerzmanowski
Publikowany: Biblioteka Warszawska, R. 1850, t. III

Ejże, gdzie te nasze dziedziny…
Autor: Marian Sopata
Wydawnictwo: Secesja
Miejsce wydania: Kraków, 2005

Katalog zabytków sztuki w Polsce : T. 1: Województwo Krakowskie, [1] Tekst, [2] Ilustracje
Red. : Jerzy Szablowski
Wydawnictwo : Państwowy Instytut Sztuki. Dział Inwentaryzacji Zabytków
Miejsce wydania : Warszawa, 1953

Szlak Architektury Drewnianej : Małopolska

Autor : Bartłomiej Cisowski, Marta Duda ; współpr. Paulina Wawrzak ; konsult. merytor. Tadeusz Śledzikowski ; red. map Aurelia Hołubowska
Wydawnictwo : Kraków : Urząd Marszałkowski Województwa Małopolskiego. Departament Edukacji i Kultury. Zespół ds. Turystyki,  – 295 s. : il., mapy ; 24 cm., ISBN 83-89283-52-2
Miejsce wydania : Kraków, 2005

Przewodnik po muzeach i zbiorach w Polsce
Autor : Stanisław Lorentz
Wydawnictwo : Warszawa : Wydawnictwo „Interpress”, wyd. 3 uzup., 520, [4] s., [132] s. tabl. (w tym 60 s. kolor.), 1 k. mapa kolor. : il., fot., pl., portr. ; 23 cm
Miejsce wydania : Warszawa, 1982

Sztuka Ziemi Krakowskiej
Autor : Tadeusz Chrzanowski, Marian Kornecki
Wydawnictwo : Wydawnictwo Literackie, 743, [1] s. : il. ; 25 cm
Miejsce wydania : Kraków, 1982

Dane teleadresowe:

adres: Poręba Wielka 109, Niedźwiedź

gmina: Niedźwiedź

powiat: limanowski

GPS: N: 49° 36′ 38″, E: 20° 03′ 45″

www: http://www.gckniedzwiedz.pl.tl/Orkan%F3wka.htm

telefon: 608 731 557, 18 331 70 88

Obiekty w pobliżu:
Dwór w Modlnicy (najedź kursorem myszy na zdjęcie, aby uaktywnić strzałki nawigacyjne)