Zamek w Lipowcu

Na wysokim, lesistym wzgórzu nad Wisłą, na północ od wsi Babice znajdują się ruiny zamku zwanego Lipowcem. Najstarsze fragmenty wieży datowane są na koniec XIII lub początek XIV w. Istnienie zamku potwierdzają dokumenty z 1303 i 1308 r. dotyczące biskupa krakowskiego Jana Muskaty. W okresie walk z Władysławem Łokietkiem wzniósł on tutaj warowną wieżę. Na początku XV w., z inicjatywy biskupa Zbigniewa Oleśnickiego przeprowadzono rozbudowę obiektu. Przekształciła ona obronne założenie z dominującą wieżą w wygodną i okazałą rezydencję.

Prawdopodobnie od końca XV stulecia, a już na pewno w XVI w. – okresie walk i sporów religijnych – zamek pełnił rolę więzienia dla kleru. Po pożarze w 1. poł. XVII w. został odbudowany i umocniony, jednak w 1655 r. zajęli go Szwedzi, a ustępując po dwóch latach, spalili go. Prace przeprowadzone w 1. poł. XVIII w. z inicjatywy biskupa Felicjana Szaniawskiego objęły przebudowę i adaptację pomieszczeń zamkowych na dom poprawczy dla duchownych. Do 1789 r. zamek był własnością biskupów krakowskich. Przejęty przez władze austriackie popadł w ruinę, a ok. 1800 r. pożar zniszczył jego dach i poważnie naruszył mury.

Główny korpus zamkowy, zbudowany z kamienia i cegły, jest dwupiętrowy, zgrupowany wokół niewielkiego, pięciobocznego, nieregularnego dziedzińca i otoczony murami z umocnieniami bastionowymi. W południowo-wschodnim narożniku dziedzińca znajduje się okrągła wieża. Z jej szczytu rozciąga się wspaniały widok na dolinę Wisły i położony u stóp zamku Nadwiślański Park Etnograficzny. Zamek właściwy otoczony jest od południa, zachodu i północy chodnikiem straży, zamkniętym niskim murem z otworami strzelniczymi. Po stronie wschodniej zabudowań zamkowych mieści się obszerny dziedziniec gospodarski.

Przeprowadzone w XX w. prace konserwatorskie doprowadziły do zachowania zamku w formie trwałej ruiny. Z najstarszego, gotyckiego zamku zachowała się wieża i fragmenty murów zewnętrznych od północy i zachodu, wtopione w ścianę głównego korpusu. Z czasów XV-wiecznej przebudowy pozostały również herby biskupa Wojciecha Jastrzębca oraz biskupa Zbigniewa Oleśnickiego. Wewnątrz zamku można zobaczyć cele więzienne z zachowanymi detalami architektonicznymi oraz niewielką ekspozycję historyczną.

Tekst: B. Sanocka (2008)

Szlak Architektury Drewnianej – Małopolska
Autor : oprac. tekstów Bartłomiej Cisowski et al.
Wydawnictwo : Wyd. 2. – Kraków : Urząd Marszałkowski Województwa Małopolskiego. Departament Promocji i Turystyki. Zespół ds. Turystyki, – 333, [5] s. : il. ; 23 cm., ISBN 978-83-60538-61-6
Miejsce wydania : Kraków, 2010

Ziemia Chrzanowska : mapa turystyczna : skala mapy : 1 : 25 000, plany miast 1 : 10 000
Wydawnictwo : Wydawnictwo COMPASS, nr kat. 80/2004
Miejsce wydania : Kraków, 2004

Powiat chrzanowski : Alwernia, Babice, Chrzanów, Libiąż, Alwernia : mapa turystyczna, skala 1 : 30 000
Wydawnictwo : Kraków : COMPASS : na zlecenie Wydziału Promocji i Funduszy Pozabudżetowych Starostwa Powiatowego w Chrzanowie, wyd. I, nr kat. 1-08-258
Miejsce wydania : Kraków, 2008

Gmina Babice
Wydawnictwo : projekt i druk PRESS Art. , foto AJ Plus Foto Stec: Chrzanów, obraz: Zamek w Lipowcu: Maciej Świerz, [folder : historia i pozostałości, Babice dzisiaj, imprezy okolicznościowe), 6 s.
Miejsce wydania : [n.s.]

Mapa turystyczna : Gmina Babice : skala 1 : 14 000
Autor : Andrzej Piecuch
Wydawnictwo : COMPASS, wydawca: Urząd Gminy Babice, wyd. I, nr kat. 11-10-400, ISBN 978-83-7605-100-0
Miejsce wydania : Kraków, [n.s.]

Więcej niż Jura : przewodnik po ziemi chrzanowskiej
Autor : Piotr Grzegorzek
Wydawnictwo : Amistad Sp. z .o. – Program PolskaTurystyczna.pl, wyd. 2, 128 s., [8] s. tabl. fot. kolor. : fot., mapy, pl., rys. ; 18 cm (Przewodnik Turystyczny)
Miejsce wydania : Kraków, 2008

Ziemia chrzanowska na rowerze i pieszo : przewodnik turystyczny
Red.: Dariusz Faustmann, tekst, opisy tras : Dorota Trzmielewska, Agata Kapłon
Wydawnictwo : Wydawnictwo Compass, wyd. I, – 96 s. : fot. kolor., mapy rozkł., pl. ; 22 cm
Miejsce wydania : Kraków, 2010

Lipowiec, zamek biskupi i dom poprawy dla księży
Autor: Olgierd Zagórowski
Publikowany: Nasza Przeszłość, T. 12: 1960, s. 173-220

Dawna linia obronna Jury Krakowsko-Częstochowskiej. Problemy konserwacji i adaptacji dla turystyki
Autor: Janusz Bogdanowski
Publikowany: Ochrona Zabytków, R. 4 (67): 1964, Wydawca: Ministerstwo Kultury i Sztuki, Zarząd Muzeów i Ochrony Zabytków. Ośrodek Dokumentacji Zabytków.Warszawa, s. 3-36

Pamiątka z Krakowa. Opis tego miasta i jego okolic przez Józefa Mączyńskiego, z rycinami i planami, część III
Autor: Józef Mączyński
Wydawnictwo: nakładem i drukiem Józefa Czecha (reprint: Krajowa Agencja Wydawnicza, 1989)
Miejsce wydania: Kraków, 1845

Oświęcim i okolice (Brzeszcze, Chełmek, Kęty, Wilamowice, Zator). Monograficzny przewodnik turystyczny i krajoznawczy po wschodniej części Kotliny Oświęcimskiej
Autor : Julian Zinkow
Wydawnictwo : Oświęcim : Centrum Informacji, Spotkań, Dialogu, Wychowania i Modlitwy ; Galicyjska Księgarnia i Antykwariat. – 364 s. : il., fot., pl., mapy ; 17 cm. Miejsce wydania : Oświęcim, 1994

Zabytki na trasach turystycznych województwa krakowskiego
Red. : Janusz Smólski
Wydawnictwo : Krajowa Agencja Wydawnicza RSW „Prasa – Książka – Ruch”, [120] s., [1] k. tabl. złoż : fot., il., mapa ; 30 cm
Miejsce wydania : Kraków, 1975

Katalog zabytków sztuki w Polsce : T. 1: Województwo Krakowskie, [1] Tekst, [2] Ilustracje
Red. : Jerzy Szablowski
Wydawnictwo : Państwowy Instytut Sztuki. Dział Inwentaryzacji Zabytków
Miejsce wydania : Warszawa, 1953

Duchy polskie czyli krótki przewodnik po nawiedzanych zamkach, dworach i pałacach
Autor: Bogna Wernichowska, Maciej Kozłowski
Wydawnictwo: PTTK “Kraj”
Miejsce wydania: Warszawa, 1983.

Zamki i twierdze w Polsce. Historia i legendy
Autor: Ryszard Rogiński
Wydawnictwo: Instytut Wydawniczy Związków Zawodowych
Miejsce wydania:Warszawa, 1990.

Zamki w dziejach Polski i Słowacji. Między Wisłą a Hornadem. cz.I: Od czasów najdawniejszych do 1500 r.
Autor: Krzysztof Moskal
Wydawnictwo: Fundacja
Miejsce wydania: Nowy Sącz, 2004

Ruiny zamku Lipowiec, wieś Babice, pow. Chrzanów, woj. krakowskie
Autor: Teresa Małkowska-Holcerowa
Wydawnictwo: Prasa
Miejsce wydania: Kraków, 1973

Małkowska-Holcerowa Teresa, Lipowiec– dawny zamek biskupów krakowskich
Autor: Teresa Małkowska-Holcerowa
Wydawnictwo: PTTK „Kraj”
Miejsce wydania: Warszawa, 1989

Przewodnik po muzeach i zbiorach w Polsce
Autor : Stanisław Lorentz
Wydawnictwo : Warszawa : Wydawnictwo „Interpress”, wyd. 3 uzup., 520, [4] s., [132] s. tabl. (w tym 60 s. kolor.), 1 k. mapa kolor. : il., fot., pl., portr. ; 23 cm
Miejsce wydania : Warszawa, 1982

Zamki i ich tajemnice. Przewodnik
Autor: Tomasz Jurasz
Wydawnictwo: Iskry
Miejsce wydania: Warszawa, 1972

Zamki w Polsce
Autor: Bohdan Guerquin
Wydawnictwo: Arkady
Miejsce wydania: Warszawa, 1984

Zamki w Polsce
Autor: Bohdan Guerquin
Wydawnictwo: Arkady
Miejsce wydania: Warszawa, 1974

Zamek Lipowiec
Autor: Andrzej Gaczoł
Publikowany: Spotkania z zabytkami, 1986, nr 6, s. 36 – 38

Zamek biskupi w Lipowcu
Autor: Włodzimierz Fischer
Publikowany: Iskry. Tygodnik dla młodzieży , nr 31/32, R. 1926/27, s. 498

Kraków. Przewodnik dla zwiedzających miasto i jego okolice
Autor: Karol Estreicher
Wydawnictwo: nakładem Towarzystwa Miłośników Historii i Zabytków Krakowa, druk W. L. Anczyca i Spółki
Miejsce wydania: Kraków, 1938

Kraków. Przewodnik dla zwiedzających miasto i jego okolice, wyd. III rozszerzone
Autor: Karol Estreicher
Wydawnictwo: wyd. Łódzkie Zakłady Graficzne, Krajowa Agencja Wydawnicza (reprodukcja techniką fotooffsetową: nakładem Towarzystwa Miłośników Historii i Zabytków Krakowa, Kraków 1938)
Miejsce wydania: Kraków, 1989

Sztuka w Polsce Piastów i Jagiellonów. Zarys dziejów
Autor: Tadeusz Chrzanowski
Wydawnictwo: Wydawnictwo Naukowe PWN
Miejsce wydania: Warszawa, 1993

Sztuka obronna
Autor: Janusz Bogdanowski
Wydawnictwo: nakładem Zarządu Jurajskich Parków Krajobrazowych w Krakowie, Druk: DEKA-K raków, Seria: Natura i Kultura w krajobrazie Jury, t. 2
Miejsce wydania: Kraków, 1993

Nasze zabytki dziejowe: Lipowiec
Autor: G. de B.
Publikowany: Nasz Kraj. Tygodnik Ilustrowany (Lwów) , nr 72, R. 5: 1909/10, s. 2

Lipowiec
Publikowany: Biesiada literacka. Pismo literacko-polityczne, ilustrowane, nr 45, R. 1912, t. 12, s. 374-375

Przegląd zabytków przeszłości z okolic Krakowa
Autor: Józef Łepkowski
Wydawnictwo: Druk. Uniwersytetu Jagiellońskiego, Księgarnia G. Gebethnera i R. Wolffa
Miejsce wydania: Warszawa, 1863

Powiat Chrzanowski w W. Ks. Krakowskiem : monografia historyczno- geograficzna
Autor : Stanisław Polaczek
Wydawnictwo : nakładem Wydziału Rady Powiatowej Chrzanowskiej, – wyd. 2 rozszerz. – Chrzanów : Rada Powiatowa Chrzanów, 307, [1] s. ; 30 cm
Miejsce wydania : Chrzanów, 1914
Wersja cyfrowa publikacji : Małopolska Biblioteka Cyfrowa

Powiat chrzanowski : Alwernia, Babice, Chrzanów, Libiąż, Trzebinia
Autor : Julita Kośka (oprac. tekstu), Przemysław Jaśko (tłum.)
Wydawnictwo : Lisiny : Wydawnictwo Julita : na zlec. Wydziału Promocji i Funduszy Pozabudżetowych Starostwa Powiatowego w Chrzanowie, 73, [2] s. : il. kolor. ; 17 cm, teksty w jęz. pol. i ang. tł. z pol.
Miejsce wydania : Śliwice, Chrzanów, 2007

Zabytki architektury i budownictwa w Polsce, z. 7: Województwo Krakowskie
Autor: Marian Kornecki, Andrzej Fischinger, Lepiarczyk Józef, Tadeusz Chrzanowski
Wydawnictwo: Ministerstwo Kultury i Sztuki, Zarząd Muzeów i Ochrony Zabytków, Ośrodek Dokumentacji Zabytków, PWN
Miejsce wydania: Warszawa, 1971

Sztuka Ziemi Krakowskiej
Autor : Tadeusz Chrzanowski, Marian Kornecki
Wydawnictwo : Wydawnictwo Literackie, 743, [1] s. : il. ; 25 cm
Miejsce wydania : Kraków, 1982

Sztuka obronna, Seria: Natura i Kultura w krajobrazie Jury, t. 2 wyd. nakładem Zarządu Jurajskich Parków Krajobrazowych w Krakowie, Druk: DEKA – Kraków
Autor: Janusz Bogdanowski
Wydawnictwo: nakładem Zarządu Jurajskich Parków Krajobrazowych w Krakowie, Druk: DEKA – Kraków
Miejsce wydania: Kraków, 1993

Starożytna Polska pod względem historycznym, jeograficznym i statystycznym, T. II
Autor: Michał Baliński, Tymoteusz Lipiński
Wydawnictwo: Nakładem i Drukiem S. Orgelbranda Synów
Miejsce wydania: Warszawa, 1885

Dane teleadresowe:

adres: ul. Podzamcze 1, Wygiełzów

gmina: Babice

powiat: chrzanowski

GPS: N: 50° 4' 35", E: 19° 26' 34"

gospodarz: Muzeum - Nadwiślański Park Etnograficzny w Wygiełzowie i Zamek Lipowiec

www: http://www.zamek-lipowiec.republika.pl/glowna.html

e-mail: [email protected]

telefon: 32 613 40 62

Obiekty w pobliżu: