Pałac w Nawojowej

Położona przy drodze z Nowego Sącza do Krynicy Nawojowa to miejscowość o bardzo długiej, bo sięgającej XV w. historii. W XVI stuleciu należała do Piotra Nawojowskiego, który ok. 1580-1590 wzniósł tutaj murowany dwór. Potem dobra te nabył Grzegorz Branicki, a od niego już w 1601 r. Lubomirscy, do których Nawojowa należała do 1713 r. Potem kilkakrotnie zmieniała właścicieli, by wreszcie stać się w 1799 r. własnością hrabiego Franciszka Stadnickiego. Jego potomkowie rozbudowali ją i uczynili z Nawojowej rezydencję rodową.
W czasie II wojny światowej w pałacu stacjonowały wojska okupantów, a w 1945 r. majątek Stadnickich przejęło państwo. Od 1982 r. mieściła się tutaj siedziba Państwowego Technikum Hodowlanego, a obecnie znajduje się Małopolski Ośrodek Doradztwa Rolniczego oraz Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa.

Pałac składa się z dwóch prostopadłych względem siebie skrzydeł. Starsza część, zawierająca w sobie renesansowy dwór Piotra Nawojowskiego, jest dwupiętrowa, z przyporami i wieżyczkami na narożach. Plan budynku ma symetryczny układ z sienią na osi. W piwnicach zachowały się kamienne sklepienia, na wyższych piętrach portale, piece i posadzki, a w niektórych pomieszczeniach malowane plafony. W okresie międzywojennym w tej części znajdowała się kuchnia, kredens i spiżarnia, a w piwnicach przechowywano zapasy miodów krasiczyńskich oraz win francuskich i węgierskich.

Starszą część pałacu połączono z nowym skrzydłem sześciokondygnacyjną wieżą. Zachodnie, nowe skrzydło wzniesiono w układzie trzytraktowym, z ryzalitem od strony zachodniej. Po kilku przebudowach pod koniec XIX i na początku XX w. zyskało ono charakter modernistyczny z elementami neogotyku. Najważniejszych zmian dokonał Adam Stadnicki w pierwszym 30-leciu XX w. Na parterze mieściła się jego kancelaria, a nad nią tzw. ogród zimowy ze szklanym dachem. Na piętrze znajdowała się biblioteka i salon, a drugie piętro zajmowały pokoje dziecięce. W tej części pałacu elementy wyposażenia wnętrz – drzwi, okna, portale, kominki, piece, ramy luster – utrzymane są w XIX-wiecznych, historyzujących formach.

Otaczające pałac założenie powstało w 1840 r. z inicjatywy Edwarda Stadnickiego. Rosną tutaj m.in. platan, tulipanowiec i dęby czerwone zasadzone w latach 40. XIX w. oraz tuje, cypryśniki, choiny, jedlice i grujeczniki japońskie z początku XX w.

Tekst: B. Sanocka (2008)