Zabudowa miasta Sławków

Sławków, miasto położone nad Białą Przemszą, na granicy ziemi krakowskiej i Śląska, było w średniowieczu ważnym punktem na szlaku handlowym z Wrocławia do Krakowa. Pierwsza pisana wiadomość o nim datowana jest na 1220 r., kiedy ufundowano tutaj szpital dla górników. Sławków uzyskał prawa miejskie pomiędzy 1279 (wymieniany jako wieś biskupia) a 1286 r. (wtedy pisano już o nim: miasto). Od XIII w. do 1790 r. stanowił własność biskupów krakowskich.

Pod koniec XIII w., z inicjatywy biskupa krakowskiego Jana Muskaty, Sławków został opasany murem i przekształcony w twierdzę. W XIV w. był ośrodkiem klucza sławkowskiego należącego do biskupów oraz siedzibą dekanatu, przeniesionego później do Bytomia. Upadek miasta nastąpił wraz z wyczerpaniem się tutejszych złóż kruszców oraz w wyniku licznych najazdów i pożarów. Sławków znajdował się pod zaborem pruskim, potem austriackim, w latach 1807-1815 pozostawał w granicach Księstwa Warszawskiego, a później – pod zaborem rosyjskim. Prawa miejskie utracił dwukrotnie: po powstaniu styczniowym (na niemal sto lat, do 1958 r.) oraz w 1977 r., kiedy to przyłączono go Dąbrowy Górniczej. Obecnie, od 1984 r., jest znów miastem.
Sławków zachował średniowieczny układ przestrzenny, z centralnie położonym kwadratowym rynkiem i wychodzącymi z jego naroży ulicami. Obwarowania miejskie zostały zniesione, ale ich zarys jest czytelny. Do najstarszych obiektów w mieście należy kościół parafialny oraz pozostałe po wieloletnich rządach biskupów relikty XIII-wiecznego, murowanego zamku, znajdującego się w południowo-wschodniej części miasta.

Zachowaną zabudowę miejską z XVIII-XIX w. charakteryzują podcienia o murowanych kolumnach oraz łamane dachy polskie. Najwięcej tego typu domów zachowało się przy rynku. Należy do nich parterowy, murowany budynek z przełomu XVIII i XIX w., posadowiony na murowanych piwnicach i nakryty dwuspadowym dachem; obecnie mieści się w nim Muzeum Regionalne. Pod numerem 22 znajduje się zbudowany w 1857 r., drewniany dom o konstrukcji zrębowej, potynkowany, nakryty dwuspadowym dachem wspartym na czterech murowanych kolumnach. Także przy rynku znajduje się XVIII-wieczna drewniana karczma, nakryta łamanym dachem gontowym. Jej szeroki podcień wspiera się na sześciu okrągłych kolumnach, a na podwórko prowadzą dwie bramy: wjazdowa i wyjazdowa. Dzisiaj, jak przed wiekami, gości w swych progach podróżnych.

Tekst: B. Sanocka (2008)