Muzeum Twórczości Władysława Wołkowskiego w Olkuszu

W Olkuszu, w dawnym dworku Machnickich oraz sąsiadujących z nim budynkach ochronki św. Marcina, szpitala oraz dawnego klasztoru, znalazł swoje miejsce Miejski Ośrodek Kultury. A pod jego skrzydłami aż trzy niezwykłe kolekcje – afrykanistyczna, minerałów ziemi olkuskiej oraz twórczości Władysława Wołkowskiego,  z całą pewnością jednego z najciekawszych projektantów XX wieku, choć jego nazwisko nie weszło do powszechnego obiegu.

Pochodzący z połowy XIX wieku budynek dworku wzniesiono prawdopodobnie na fundamencie starszej budowli, po której pozostała piwnica z kolebkowym sklepieniem. Zbudowany został dla Bonifacego Machnickiego, zaś jego ostatnią właścicielką była Ewa Machnicka-Bejgier, która na początku lat 70. XX wieku sprzedała zabytkowy dom miastu. Wówczas z inicjatywy Towarzystwa Miłośników Ziemi Olkuskiej narodził się pomysł, aby w dworku znalazła swoją siedzibę stała ekspozycja prac artysty Władysława Wołkowskiego (1902–1986).

Władysław Wołkowski urodził się w Sulisławicach niedaleko Miechowa. Swą artystyczną edukację  rozpoczął w pracowni malarstwa dekoracyjnego w Szkole Rzemiosł Budowlanych w Kazimierzu nad Wisłą. Jednak dość szybko po namowach pedagoga tej placówki, Jana Koszczyca Witkiewicza, zamienił ją na pracownię wikliniarską. Kolejnym etapem był dwuletni kurs instruktorów warszawskiego Towarzystwa Popierania Przemysłu Ludowego w Warszawie, gdzie poznał Wojciecha Jastrzębowskiego, architekta wnętrz, a także projektanta mebli, tkanin i rzemiosła artystycznego. Kolejnym  miejscem jego edukacji była Akademia Sztuk Pięknych w Warszawie. Okres ten przeplatał się z pracą nauczyciela w różnych placówkach, m.in. w Szkole Rzemieślniczej w Biłgoraju i Rudniku.

Po ukończeniu studiów, w drugiej połowie lat 30. XX wieku, nadal rozwijał swój warsztat.  Projektował,  wystawiał i sprzedawał meble wykonywane z wikliny. Współpracował wówczas z prężnie działającą Spółdzielnią Artystów Plastyków „Ład” czy Spółdzielnią Asystentów Politechniki Warszawskiej.  Jego prace zdobywały uznanie i nagrody w Polsce i poza jej granicami, m.in. w Paryżu, Berlinie czy Nowym Jorku.

Po II wojnie światowej, utraciwszy swój dorobek sprzed wojny, z nową energią przystąpił do dalszej pracy i doskonalenia umiejętności. W latach 50. i 60. związany był z różnymi instytucjami, m.in. z modelarnią Zarządu Głównego Centrali Przemysłu Ludowego i Artystycznego „Cepelia” w Łodzi, z Przedsiębiorstwem Wystaw i Targów w Warszawie. W tym okresie wykonywał na zamówienie meble z wikliny, które były pokazywane na wystawach krajowych i zagranicznych.  Był to niewątpliwie najintensywniejszy okres w jego projektowaniu. W 1966 roku przeszedł na emeryturę, jednak w dalszym ciągu z pasją poświęcał się tworzeniu dekoracyjnych obiektów, nazywając je strojeńcami polskimi.

Muzeum Twórczości Władysława Wołkowskiego w Olkuszu, mieszczące się w dawnym dworku Machnickich, prezentuje prace artysty stanowiące zapis jego powojennej drogi artystycznej. W kilku salach swe miejsce znalazły zarówno wiklinowe meble, makaty czy patery,  jak i inne obiekty dekoracyjne – pejzaże, portrety oraz wspomniane już wcześniej strojeńce, wykonywane z barwionych lnianych i konopnych sznurów.

Władysław Wołkowski formy swych prac opierał na wypracowanej przez siebie teorii „konstrukcji harmonicznej”, czyli różnorodnej strukturze złączonej w spójną całość, dającej efekt prostej formy. Nie uznawał przemysłowej produkcji swych dzieł,  na co zresztą nie pozwalał wykorzystywany przez niego materiał. Z uwagi na swój pospolity i nietrwały charakter, wiklina nie była często wykorzystywana w meblarstwie, a jej wyplatanie wymagało rąk ludzkich. Wołkowski, znając jej charakter i możliwości,  w pełni wykorzystał potencjał, podnosząc jej znaczenie z typowo użytkowej do artystycznej funkcji.

Przeciwny seryjnej produkcji, za to zwolennik tworzenia przyjaznej i naturalnej przestrzeni mieszkalnej, stworzył także „koncepcję mieszkania poetyckiego”, w której zawierało się m.in. używanie naturalnych surowców i dekorowanie domu suszonymi roślinami. Co ciekawe, pierwsza ekspozycja prac artysty w  dworku Machnickich, w tworzeniu której miał swój osobisty udział, była odzwierciedleniem tej koncepcji.  W muzealnym magazynie do dziś zachowały się kompozycje suszonych traw i roślin, które wypełniły wnętrza dworku w latach 70. XX wieku.

Niewiele prac Władysława Wołkowskiego weszło do powszechnego obiegu. Większość z nich była prezentowana jako obiekty wystawiennicze i reprezentujące Polskę. Niektóre komplety meblowe były kupowane jako wyposażenie miejsc reprezentacyjnych, m.in. do: ambasady polskiej w Berlinie, hotelu „Merkury” w Poznaniu, Klubu Związku Literatów Polskich, kawiarni „Na Rozdrożu” w Warszawie. Niektóre zakupiono do rezydencji królowej Belgii, na dwór królowej Wielkiej Brytanii oraz do Muzeum Ziemi w Sztokholmie.  Olkuska kolekcja jego twórczości to największa i najbardziej przekrojowa ekspozycja w Polsce.